بررسی تاثیر نوسانات نرخ ارز بر صادرات بخش کشاورزی در راستای بند دوم سیاست‌های کلی کشاورزی

مقدمه

بر اساس سیاست های کلی بخش کشاورزی در سند چشم انداز توسعه، تأمین امنیت غذایی کشور با تکیه بر تولید از منابع داخلی و تأکید بر خود اکتفایی در تولید محصولات اساسی کشاورزی ، توسعه بخش کشاورزی مورد توجه قرار می گیرد. بند دوم سیاست های کلی کشاورزی که از طرف رهبری در تاریخ 29/9/1391 ابلاغ شده است بر "تأمین امنیت غذایی با تکیه بر تولید از منابع داخلی و نیل به خودکفایی در محصولات اساسی، ارتقای سطح سلامت مواد غذایی تا استاندارد جهانی، اصلاح و بهینه نمودن الگوی مصرف و حمایت مؤثر از تولید و صادرات در محصولات دارای مزیت های نسبی و ایجاد مزیت های جدید(از جمله هدفمند نمودن یارانه ها در جهت تولید و صادرات) "تأکید دارد. ازطرف دیگراقتصاد ایران طی حدود سه دهه مذکور به دلایلی چون وقوع انقلاب اسلامی، جنگ، اجرای برنامه­های توسعه­ای مختلف و وجود برخی محدودیت­ها در زمینه اقتصاد بین­الملل از جمله تحریم اقتصادی و ... نوسانات زیادی را پشت سر نهاده است. شرایط فوق باعث گردید که سیاست­های کلان (پولی، ارزی و مالی) و نیز سیاست­های تجاری کشور به ویژه در دوران جنگ از ثبات کمتری برخوردار باشند. از آن پس نیز به دلیل برخی محدودیت­های ارزی و نیز تحولات بین­المللی، تغییر و نوسانات زیاد در سیاست­های اتخاذ شده کاملاً محسوس می­باشد. از آنجا که سیاست­های مذکور از کانال تغییر تقاضای کل اقتصاد و نیز ترجیحات تولید و مصرف می­تواند فرایندهای اقتصادی را تحت­تأثیر قرار دهد، از این رو بررسی تاثیر نوسانات نرخ ارز بر روی صادرات غیر نفتی ضروری به نظر می رسد.صادرات غیر نفتی، یکی از مباحث مهم اقتصادی در کشورهای دارای نفت و به طور کلی بحثی است که در آن، در مورد تنوع و گسترش صادرات در مقابل صادرات تک محصولی سخن به میان می‌آید. بنابراین، اتخاذ سیاست هایی جهت تنوع بخشی و گسترش صادرات غیر نفتی با از میان برداشتن موانع و نیز راهکارهای مناسب در این زمینه در همه کشورهای در حال توسعه دارای اقتصاد تک محصولی ضرورتی اجتناب ناپذیر می باشد . مهمترین مشخصه اقتصاد ایران نیز وابستگی به درآمدهای نفتی است و هر گونه نوسان در قیمت نفت موجب بروز مشکلاتی از جمله کاهش درآمدهای صادراتی خواهد شد لذا امروزه رشد صادرات غیرنفتی و افزایش سهم کشور در تجارت جهانی و بازارهای بین المللی به منظور کاهش وابستگی شدید اقتصاد به درآمدهای نفتی یکی از اهداف مهم اقتصادی تلقی می شود در این میان نرخ ارز متغیری است که چگونگی سیاست گذاری در زمینه آن متغیرهای کلان اقتصادی بویژه رشد صادرات غیر نفتی را متاثر می‌سازد . نوسانات نرخ ارز ، پیش بینی درآمد ریالی حاصل از صادرات را برای صادرکنندگان دشوار نموده و طبعاٌ بازاریابی ،برنامه ریزی صحیح و تعیین سیاست صادراتی را برای آنها با مشکلاتی مواجه می سازد. اساساٌ از یکسو به علت عدم اعتماد به نرخ ها و افزایش ریسک ناشی از نغییرات آنها برنامه ریزی بلند مدت را غیر ممکن ساخته و باعث توقف و یا کاهش فعالیتهای صادراتی می گردد،از سوی دیگر اینگونه نوسانات انگیزه معاملات ارزی سوداگرانه را افزایش داده و به سلامت بازار آسیب می رسانند. مضافاٌ اینکه این امر برنامه ریزی برای ورود کالاها وخدمات از محل این ارزها را دچار اختلال می سازد. طبق قوانین اقتصادی، نرخ ارز دست کم در کوتاه مدت رابطه مستقیم با صادرات دارد و از این رو در متون اقتصادی از آن به عنوان یکی از متغیرهای تأثیرگذار بر صادرات غیر نفتی نام برده شده، اما اثر تغییر نرخ ارز بر میزان صادرات بخصوص در بلندمدت، مبهم بوده و  نیازمند تجربیات و پایه های نظری بیشتر است.

پیشینه تحقیق

دیمیتریوس سرنیس^[1](2013)،در مطالعه ای تحت عنوان "نوسانات نرخ ارز وتجارت خارجی ،مطالعه برای قبرس وکرواسی "به بررسی تاثیر نوسانات نرخ ارز بر صادرات بین دو کشور قبرس وکرواسی طی بازه زمانی 1990-2012پرداختند.مدل بکار گرفته شده در این تحقیق (VECM)می باشد .نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که نوسانات نرخ ارز باعث کاهش صادرات بین دو کشور در بازه زمانی مذکور شده است.تندراین- راگوبور و امامدی[2] (2011)، در مقاله ای تجربی به بررسی آسیبهای نوسانات نرخ ارز بر صادرات  جزیره موریس پرداخته اند. موریس اقتصاد جزیره ای کوچک، وابسته به تجارت و به شدت تحت تاثیر تغییر  تقاضای جهانی و نوسانات ارز می باشد.در این مقاله تأثیر بی ثباتی نرخ ارز موثر واقعیبر عملکرد صادرات موریس طی سالهای  1975 تا 2007 بررسی شده اند.

 نتایج تجربی بر اساس تجزیه و تحلیل ARDL نشان می دهد که صادرات واقعی با فعالیت های اقتصادی خارجی،نرخ موثر واقعی  ارز و نوسانات نرخ واقعی ارزدر رابطه است. همچنین نوسانات نرخ ارز در کوتاه مدت اثر مثبت و معنی دار با صادرات دارد، در حالی که در دراز مدت، نوسانات نرخ ارز اثر منفی روی صادرات موریس دارند. رحمان و رحمان ،سارلتیس[3](2009)، در مقاله­ای با عنوان تأثیر عدم قطعیت نرخ ارز بر صادرات، به بررسی تأثیر این متغیر بر صادرات آمریکا پرداختند. دوره زمانی مورد بررسی آنها به صورت ماهیانه و از ژانویه 1973 تا ژانویه 2007 می­باشد. متغیرهای مورد استفاده توسط محققین، لگاریتم تولیدات صنعتی، شاخص قیمت مصرف­کننده، نرخ ارز، حجم پول، شاخص قیمت تولیدکننده، صادرات و متغیر نااطمینانی بوده و مدل به کار رفته نیز VAR می­باشد. محققین نااطمینانی نرخ ارز را با استفاده از (GARCH)[4] محاسبه نمودند. نتیجه تحقیق آنان حاکی از تأثیر معنی­دار نااطمینانی نرخ ارز بر صادرات می­باشد.  بهمنی اسکویی و هاگرتی[5](2008)، با استفاده از اطلاعات سالیانه 2006ـ1973 به بررسی صادرات 117 کالای صنعتی از ژاپن به آمریکا پرداختند. محققین از لگاریتم­های متغیر تولید ناخالص داخلی آمریکا، نسبت قیمت­ها و متغیر نااطمینانی نرخ ارز به عنوان متغیرهای توضیحی برای صادرات استفاده کردند. نتایج تحقیق آنها حاکی از بی­تأثیر بودن نااطمینانی ارز بر صادرات می­باشد.سحابی، بهرام وهمکاران(1390)، به بررسی اثر نرخ ارز بر صادرات غیر نفتی ایران به کشورهای منتخب خاورمیانه (ترکیه،امارات،عربستان،کویت،پاکستان) با استفاده از اطلاعات سالیانه 1385-1357 (2006-1978) پرداخته اند. روش این تحقیق پانل دیتا بوده وپنج کشور ترکیه،امارات،عربستان،کویت و پاکستان به عنوان کشورهای میزبان و تولید ناخالص داخلی کشورهای میزبان، نرخ ارز دو طرفه، نسبت قیمتهای صادراتی و متغیر موهومی جنگ به عنوان متغیرهای توضیحی برای صادرات غیر نفتی استفاده شده است.

مبانی نظری ومتدولو‍ژی

طرفداران کاهش ارزش پول، معتقدند که کاهش ارزش پول، موجب افزایش صادرات، تولید و در نتیجه بالا رفتن اشتغال و سطوح درآمدی و همچنین کاهش واردات می­گردد. در نتیجه تراز تجاری را بهبود بخشیده و کسری تراز پرداخت­ها را جبران می­کند.از بین بردن مازاد تقاضا، بستگی به کوشش منحنی عرضه و تقاضا برای ارز دارد. اگر عرضه و تقاضای ارز از حساسیت بالایی برخوردار باشد، کاهش ارزش پول، تقاضا برای ارزش را کاهش و عرضه آن را افزایش می­دهد و در نتیجه، مازاد تقاضا از بین خواهد رفت .

پایایی داده‌ها

به‌کارگیری روش‌های معمول اقتصادسنجی در برآورد ضرایب الگو، با استفاده از داده‌های سری‌زمانی بر این فرض استوار است که متغیرهای الگو پایاباشند. یک سری‌زمانی وقتی پایاست که میانگین، واریانس و ضرایب خود همبستگی آن در طول زمان ثابت باقی بماند و مهم نباشد که در چه مقطعی از زمان ، این شاخص محاسبه می شود. اگر متغیرهای سری‌زمانی مورد استفاده در برآورد ضرایب الگو ناپایا[6] باشند، در عین‌حالی که ممکن است هیچ رابطه بامفهومی بین متغیرهای الگو وجود نداشته باشد، ضریب تعیین ، به‌دست آمده بالا بوده و محقق را به استنباط‌های غلط در مورد میزان ارتباط بین متغیرها سوق می‌دهد . از این رو اولین قدم در تخمین پارامتر‌ها، تعیین پایائی متغیرهاست.

آزمون دیکی- فولر تعمیم‌یافته[7]

در آزمون دیکی- فولر فرضیه  مورد برسی قرار می‌گیرد. حال اگر این فرض درست نباشد و سری‌زمانی تحت‌بررسی، دارای فرایند خودتوضیح مرتبه باشد. رابطه مورد برآورد برای آزمون  از تصریح پویائی صحیح برخوردار نبوده و موجب خواهد شد تا جملات خطای رگرسیون دچار خودهمبستگی شوند. زمانی‌که جملات خطا دچار خود همبستگی شوند دیگر نمی‌توان از آزمون دیکی – فولر برای آزمون پایائی استفاده کرد؛ زیرا در این حالت توزیع حدی و کمیت‌های بحرانی به‌دست آمده از روش دیکی – فولر صادق نیست. اما دیکی و فولر نشان دادند که وقتی جملات خطا ، خودهمبسته هستند در صورتی‌که الگوی تعمیم‌یافته دیکی‌-فولر مورد استفاده قرار گیرد، توزیع حدی و کمیت‌های بحرانی به‌دست آمده توسط آنان باز هم صادق خواهد بود.نتایج آزمون دیکی فولر در جدول (1)،آمده است.

جدول (1):آزمون ریشه واحد دیکی فولر برای متغیر

منبع : محاسبات پژوهش

همان طوری که جدول نشان می دهد ، متغیرهای مدل در سطح پایا نیستند ولی با یک بار تفاضل گیری همگی پایا می شوند .پس متغیرها همگی انباشته از درجه یک I(1)  هستند.

الگوی خود توضیح با وقفه های توزیع شده

وجود همگرایی بین مجموعه ای از متغیرهای اقتصادی نه تنها به این مفهوم است که یک رابطه تعادلی بلند مدت این متغیرها وجود دارد بلکه می توان با استفاده از روش OLS برآورد کاملا سازگاری از ضرایب الگو را بدست آورد . به عنوان مثال وقتی همگرایی دو متغیر  و  بر اساس آزمون های لازم به اثبات رسید ، می توان نتیجه گیری کرد که یک رابطه تعادلی بلند مدت نظیر رابطه زیر بین دو متغیر برقرار است .

و می توان پارامتر  را به روش OLS برآورد کرد ، در چنین حالتی وقتی  است برآورد کننده OLS یک برآورد کننده فوق سازگار خواهد بود . اطلاق اصطلاح فوق سازگار در این حالت به این دلیل است که وقتی حجم نمونه  افزایش می یابد ، برآورد  با نرخ  به سمت مقدار واقعی خود گرایش می یابد ، در حالی که وقتی متغیرهای رابطه رگرسیون بر طبق فرض معمول پایا هستند ، نرخ همگرایی  است . بنابراین ملاحظه می شود که وقتی متغیرها همگرا هستند ، سرعت همگرایی  به مقدار واقعی آن به مراتب سریع تر است .

با این وجود وقتی حجم نمونه کوچک است ، استفاده از روش OLS در برآورد رابطه بلند مدت  بدلیل در نظر نگرفتن واکنش های پویایی کوتاه مدت موجود بین متغیرها برآورد بدون تورشی را ارایه نخواهد کرد . این موضوع با استفاده از روش شبیه سازی مونت کارلو ، ثابت شده است که در نمونه های کوچک تورش برآورد ممکن است بسیار قابل توجه باشد . بنابراین منطقی به نظر می رسد که برآورد چنان الگوی کاملی مورد توجه قرار گیرد که پویایی کوتاه مدت را در خود داشته باشد و در نتیجه موجب شود تا ضرایب الگو با دقت بیشتری برآورد شوند . در این راستا ساده ترین شکل الگوی پویایی که می توان برای رابطه پایای بلند مدت  تنظیم کرد تا با کمک آن به برآوردهای نسبتا بدون تورشی از ضرایب بلند مدت الگو دست یافت ، الگوی پویایی زیر است :

در تعادل بلند مدت وقتی که  ،  است ، رابطه بالا به شکل زیر در خواهد آمد :

بنابراین  است .

با انجام یک عملیات جبری مختصر می توان رابطه بالا را به صورت زیر نوشت :

که در آن داریم :

بنابراین برآورد مقدار بلند مدت ضریب از روابط ایستا معادل برآورد ضریب  از رابطه پویای بالا است . وجود متغیرهای  و  در این رابطه موجب می شوند تا تورش مربوط به برآورد پارامتر  بر اساس یک نمونه کوچک از بین برود .

بهتر است که برای کاهش تورش مربوط به برآورد ضرایب الگو در نمونه های کوچک ، تا حد ممکن الگوی پویایی را در نظر گرفت که تعداد وقفه های زیادی را برای متغیرها لحاظ کند . بنابراین رابطه زیر برآورد می شود :

در رابطه  A(L) عملگر وقفه به صورت  و B(L)  عملگر وقفه به صورت  و  است .

برای یافتن برآورد پارامتر بلند مدت  کافی است که از رابطه برآورد شده بالا مقدار  به صورت زیر محاسبه شود :

انحراف معیار  با استفاده از لگاریتم قابل محاسبه است . در نتیجه مقدار آمارt مربوط به ضریب محاسبه شده بلند مدت نیز قابل محاسبه است . ثابت شده که آماره های t از این نوع ، دارای توزیع نرمال حدی معمول هستند و آزمون t بر اساس کمیت های بحرانی معمول از توان خروجی برخوردار است بنابراین به کمک  می توان آزمون های معتبری را در مورد وجود رابطه بلند مدت انجام داد .

علاوه بر ارائه برآورد بدون تورشی از پارامتر بلند مدت به همراه آمار t معتبری از آن ، برآورد رابطه قبل این امکان را فراهم می آورد تا آزمون ریشه واحد فرضیه صفر عدم وجود همگرایی نیز انجام شود زیرا لازمه آنکه الگوی پویا به سمت تعادل بلند مدت گرایش یابد آن است که مجموع  ها  کمتر از یک باشد . اگر  را به انحراف معیار مجموعه این ضرایب تقسیم کنیم ، یک آماره آزمون از نوع آماره t نتیجه خواهند شد که می توان کمیت آن را با کمیت های بحرانی ارائه شده توسط بنرجی ، دولادو و مستر (1992) برای انجام آزمون مورد نظر مقایسه کرد .

الگوی قبل به الگوی خود توضیح با وقفه های توزیع شده (ARDL) مشهور است . تعداد وقفه های بهینه برای هر یک از متغیرهای توضیح دهنده را می توان به کمک یکی از ضوابط آکائیک (AIC) ، شوارز – بیزین (SBC)، حنان – کوئین (HQC) و یا مشخص کرد .

الگوی تصحیح خطا (ECM )[8]

وجود همگرایی بین مجموعه ای از متغیرهای اقتصادی مبنای آماری استفاده از الگوهای تصحیح خطا را فراهم می آورد . این الگو در کارهای تجربی از شهرت فزاینده ای برخوردار شده اند .

برای آنکه نوسانات کوتاه مدت متغیرها را به مقادیر بلندمدت آنها ارتباط دهیم، باید از الگوی تصحیح خطا یاECM استفاده کنیم. این مدل در واقع نوعی از مدلهای تعدیل جزئی است که در آن با وارد نمودن پسماند پایا از یک رابطه بلندمدت، نیروهای موثر در کوتاه مدت و سرعت نزدیک شدن به مقدار تعادلی بلندمدت اندازه گیری می شوند.

مدل تحقیق

مدل مورد استفاده در این پایان‌نامه به صورت زیر است که از مقاله دیمیتریوس سرنیس (2011) الهام گرفته شده است.

VLnREXR+

: لگاریتم مقدارصادرات بخش کشاورزی به قیمت ثابت سال 76

: لگاریتم ارزش افزوده بخش کشاورزی به قیمت ثابت سال 76

: لگاریتم قیمت های نسبی بخش کشاورزی به قیمت ثابت 76

: لگاریتم نرخ ارز واقعی به قیمت ثابت سال2005

VLnREXR:لگاریتم نوسانات نرخ ارز

در این پژوهش، از اطلاعات و داده‌های صادرات بخش کشاورزی ،قیمت های نسبی وارزش افزوده این بخش ،نرخ ارز واقعی و نوسانات نرخ ارز استفاده گردیده است،تمامی آمار و ارقام از مجموعه آمارهای سالهای 1360 الی 1390 و ازگمرک وبانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بدست آمده است. لازم به ذکر است لگاریتم قیمت های نسبی ازنسبت شاخص قیمت کالاهای صادراتی  به شاخص قیمت کالاهای تولید شده در داخل بدست آمده است.

برای محاسبه نرخ ارز واقعی نرخ ارز اسمی در بازار آزاد در دوره مورد بررسی را ضربدر شاخص قیمت شاخص قیمت عمده فروشی در کشورهای OECD کرده و تقسیم بر شاخص قیمت مصرف کننده در ایران نموده ایم.برای محاسبه نوسانات نرخ ارز از آزمون EGARCH که توسط نلسون(1991) ارایه گردیده  استفاده شده است. (علت استفاده از مدل EGARCH این است که این مدل بر خلاف مدلهایARCHو GARCH تاثیر شوکهای مثبت ومنفی را متقارن در نظر نمی گیرد در نتیجه میتوان با آن اثرات نا متقارن شوکها را بررسی کرد)  .

آزمون EGARCH به صورت زیر است:

دراینجا µ نشاندهنده عرض ازمبدا و 1α ضریب t-1ε که با تقسیم بر عبارت  استاندارد شده است.اگر ضریب 1α برابر صفر شود یعنی شوکها اثر متقارن دارند و اگر مثبت یا منفی باشند حاکی از وجود اثرات اهرمی است.که در این صورت باید الگو را از طریق الگوهای EGARCH  ویا  TGARCH  ویا سایر الگوها تخمین زد.λ نشاندهنده قد مطلق 1α ضریب t-1ε که با تقسیم بر عبارت  استاندارد شده است میباشد. γ نشان دهنده ضریب لگاریتم واریانس شرطی با وقفه میباشد.

                     (0.0601) (0.000)   (0.000)   (0.0049)مقدار احتمال

از آنجا که ضریب1.681425 =   مثبت میباشد و 2.176001- =λ و همچنین به لحاظ آماری معنی دار است (Prob زیر 0.05)در نتیجه شوکهای مثبت نسبت به شوکهای منفی اثر بیشتری دارند:

اثر شوک مثبت=-0.494576 2.176001-1.681425

اثر شوک منفی=-3.857425 2.176001-1.681425-

         اثر شوک مثبت λ +   α1و اثر شوک منفی برابر باλ + -α1میباشد.

برآورد نهایی مدل با استفاده از روش ARDL

تا کنون روش های متعددی برای آزمون همگرایی پیشنهاد شده است که از جمله آنها می توان به آزمون انگل – گرنجر ، آزمون همگرایی جوهانس – جوسیلیوس و مدل خود توضیح با وقفه های توزیع شده (ARDL) اشاره کرد .

در این مقاله به منظور برآورد رابطه میان متغیرهای  مدل ، از روش ARDL استفاده می شود.

چون همانطور که توسط پسران وشین اثبات شده است با استفاده از روش ARDL و با منظور نمودن وقفه های مناسب می توان ضرایب بلند مدت سازگاری میان متغیرهای مورد نظر در یک مدل بدست آورد . و این در حالی است که روش مذکور بدون توجه به   (0) I و یا (1) I بودن متغیرهای مدل انجام می شود .

در ذیل نتایج حاصل از برآورد مدل را که با استفاده از روش ARDL صورت گرفته است ارائه می شود . طول وقفه های مورد محاسبه حداکثر 2 دوره در نظر گرفته شده است وبا توجه به حجم کم نمونه از ضابطه شوارتز- بیزین ((SBCاستفاده شده است چرا که ضابطه مذکور در تعداد وقفه ها صرفه جویی می کند .

نتایج برآورد مدل ARDLکوتاه مدت(بخش کشاورزی)

ضریب متغیر وابسته (صادرات بخش کشاورزی) برابر با 0.27برآورد گردید در نتیجه آماره t از فرمول   برابر با  -4.70  خواهد بود که از مقدار جدول (-4.18) کوچکتر می باشد در نتیجه وجود هم انباشتگی به اثبات می رسد.

نتایج  برآورد مدل به شرح زیر است:

جدول(2):نتایج ARDL کوتاه مدت

منبع: یافته های تحقیق

همانطور که مشاهده می شود در هر چهار متغیر جدول فوق مقدار prob  بالاتر از 0/05 می باشد در نتیجه در مورد A عدم وجود خود همبستگی اثبات می شود(آزمون بریوش گادفری). مورد B نشان می دهد که مدل درست تصریح شده است(آزمون رمزی). همچنین مورد C نشان  از نرمال بودن جملات پسماند دارد (آزمون جارگ برا).  بالاخره مورد D نشان می دهد واریانس ناهمسانی در مدل وجود ندارد.

برآورد مدل ARDLبلند مدت(بخش کشاورزی)

جدول(3): نتایج ARDL بلند مدت

منبع: یافته های تحقیق

همانطور که مشاهده می شود متغیر ها از لحاظ آماری در سطح 95درصد معنی دار بوده وعلامت آنها نیز مورد انتظار است.در مورد متغیر نوسانات نرخ ارزعلامت منفی ضریب متغیر مذکور به معنی وجود رابطه معکوس بین نوسانات نرخ ارز وصادرات بخش کشاورزی است.بدین صورت که یک درصد افزایش در نوسانات نرخ ارز  صادرات بخش کشاورزی را10.7333درصد کاهش می دهد.همچنین یک درصد افزایش درنرخ ارز واقعی ،صادرات بخش کشاورزی را 2.5208درصد افزایش می دهد.به همین ترتیب یک درصد افزایش در ارزش افزوده بخش کشاورزی، صادرات بخش کشاورزی را 5.4605درصد افزایش داده ویک درصد افزایش درقیمت های نسبی ،صادرات بخش کشاورزی را 2.3151درصد افزایش می دهد

برآورد مدل تخمین کوتاه مدت ECM

ضریب تصحیح خطا دراین مدل ،.32- است که نشان میدهد در هردوره 0.32واحد از عدم تعادل بین کوتاه مدت و بلندمدت تعدیل می‌شود و یا به عبارتی دیگر این ضریب نشان می‌دهد که .32درصدازعدم تعادل در متغیر وابسته طی دوره قبل، در دوره جاری تصحیح شده و علامت این ضریب نیز مطابق با انتظار منفی است.

نتیجه گیری وپیشنهادات

صادرات و به خصوص صادرات بخش کشاورزی از جمله مواردی است که سیاست گذار به آن در قوانین و سیاست های کشور توجه جدی دارد. از جمله اسناد بالادستی مهمی که باید در تنظیم قوانین و مقررات، سیاست های بخشی و فرابخشی کشور، برنامه های توسعه ای بخشی و کشوری مورد توجه قرار گیرد، سیاست های کلی کشور است که از طرف رهبری ابلاغ می شود. یکی از این سیاست ها، سیاست های کلی بخش کشاورزی است که در سال 1391 ابلاغ شده است. بند دوم این سیاست بر صادرات بخش کشاورزی تأکید دارد. برای بررسی وضعیت کشور در راستای اجرای این سیاست، این پژوهش به انجام رسید.

با توجه به مطالب فوق وعلامت منفی ضریب متغیر نوسانات نرخ ارز در بخش کشاورزی شواهد کافی برای تایید رابطه معنی دار ومعکوس بین صادرات بخش کشاورزی ونوسانات نرخ ارز وجود دارد.بدین صورت که اولا رابطه معنی داری بین نوسانات نرخ ارز وصادرات بخش کشاورزی وجود داردودومارابطه فوق معکوس است.با توجه به اینکه بر اساس نتایج تحقیق حاضر ، تاثیر منفی نوسانات نرخ ارزبر صادرات  بخش کشاورزی محرز می باشد  لذا می توان سیاست های پیشنهادی به منظور افزایش صادرات غیرنفتی را از دو جنبه متفاوت مورد بررسی قرار داد : اول اتخاذ سیاست های مناسب در جهت کاهش نوسانات نرخ ارز اسمی بازار آزاد از مقادیر تعادلی نرخ ارز و دوم استفاده از ابزارهای پولی و مالی در جهت تامین ریسک نرخ ارز برای صادرکنندگان .

در مورد اول می توان راهکارهایی از قبیل شفاف نمودن سیاست های ارزی دولت و مقید نمودن سیاستگزاران به اجرای صحیح و پی گیری مستمر سیاست های اتخاذ شده اشاره نمود . این موضوع از آنجا که نوسانات نرخ ارز در بازار آزاد ، شدیدا تابع مصوبات و سیاست های ارزی دولت می باشند اهمیت ویژه ای می یابد . در ارتباط با روش های پوشش ریسک ارز نیز می توان به ایجاد و گسترش بازارهای سلف نرخ ارز و نیز گسترش سپرده های ارزی در سیستم بانکی اشاره نمود .