عوامل تعیین کننده پس انداز خصوصی در ایران با تأکید بر نرخ واقعی ارز و محدودیت قرض

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز

2 کارشناس ارشد اقتصاد از دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز

10.30507/jmsp.2013.3270

چکیده

(صحت مطالب مقاله بر عهده نویسنده است و بیانگر دیدگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام نیست) 
این مقاله به بررسی عوامل موثر بر پس انداز بخش خصوصی در ایران با استفاده از روش همجمعی یوهانسون یوسیلیوس و مدل تصحیح خطای برداری می پردازد. در این مقاله سعی شده است اثر متغیرهایی مانند نرخ واقعی ارز  محدودیت قرض ، بار تکفل ، تولید ناخالص داخلی ، نرخ بهره ، نرخ تورم و تحولات ناشی از جنگ و درامدهای نفتی در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار گیرد. لازم به ذکر است که در این مقاله به دلیل عدم وجود امارهای مربوط به نرخ بهره از متغیر نرخ سود بانکی به عنوان جانشین استفاده شده است، همچنین در مورد متغیر محدودیت قرض از دو متغیر نسبت اعتبارات اعطایی سیستم بانکی به بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی  و نسبت نقدینگی بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که اثر تولید ناخالص داخلی، نرخ بهره و شوکهای حاصل از درامدهای نفتی در سال 53 بر پس انداز خصوصی مثبت و اثر نرخ واقعی ارز، نرخ تورم، بارتکفل و تحولات ناشی از جنگ تحمیلی بر پس انداز خصوصی منفی است از طرف دیگر اثر محدودیت قرض بر پس انداز خصوصی مبهم است . در این مقاله ضریب تصحیح خطای برداری منفی و برابر با90/- است و نشان می دهد که
اگر یک شوک پس انداز بخش خصوصی را تحت تاثیر قرار دهد و از تعادل دور کند طی هر دوره کوتاه مدت 90 درصد از این انحراف تصحیح و دوباره به تعادل بر می گردیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determinants of Private Saving in IRAN With Emphasis on Real Exchange Rate and Borrowing Constraints

نویسندگان [English]

  • Khosro Piraee 1
  • Mohammad Keshavarzi 2
  • Hossein (Adib) Arabi Arabi 2
چکیده [English]

This paper examines the factors that affect private savings in Iran using Johansen and Juselius co-integration and vector error correction model. This paper the effect of variables such as real exchange rate, borrowing constraints, GDP, interest rate, inflation and fluctuation caused by War and Oil Revenues are examined. We use Banking profit rate instead of interest rates due to lack of data related to variable interest rates. And instead of borrowing constraints we use ratio of the banking system credits granted to the private sector to GDP, and private sector Liquidity to GDP. The result show that, impact of GDP, interest rate and Shocks from oil revenues in 1974 have positive effect on Private savings. Also, effect of real exchange rate, inflation and fluctuation caused by Iran-Iraq War have negative effect on Private savings. On the other, effect of borrowing constraints on private saving is ambiguous. Vector error correction coefficient is negative and equal -0.9 and mean that if a shock affects private savings, in a short run time 90% of this variance is corrected and again reach the equilibrium.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Private Saving
  • Co-integration
  • vecm
  • Real exchange rate
  • Borrowing Constraints

مقدمه

از انجا که پس انداز نقش بسیار مهمی در تشکیل سرمایه و رشد و توسعه اقتصادی هر کشور بازی می کند، یک نگرش اساسی بر روی منابع تشکیل دهنده پس انداز و همچنین تحلیل نوساناتشان در طول یک دوره مشخص امری ضروری می نماید. پس انداز به عنوان یک عامل عمده در اقتصاد کلان کشورها متاثر از پارامترهای و سیاستهای متعددی است.  کشورهای در حال توسعه بویژه در دهه های اخیر که انتقالات سرمایه خارجی به این کشورها با مشکلات متعددی مواجه بوده است، بایستی رفتار پس اندازی و عوامل تاثیر گذار بر حجم و نرخ پس انداز را به دقت مورد بررسی و مطالعه قرار دهند.این امر عملی نخواهد بود مگر با یک زرف نگری و کاوش دقیق در مفهوم پس انداز و عوامل تشکیل دهنده و موانع تشکیل پس انداز. در کشور ایران  بدلیل کمبود و نقصان در منابع اماری محاسبه انواع مختلف پس انداز و تجزیه و تحلیل انها بسیار مشکل است. با تمامی مشکلات اماری در کشور بویژه در زمینه پس انداز خصوصی در  این مقاله سعی شده است با در نظر گرفتن فروضی چون نرخ واقعی ارز  بار تکفل و نرخ تورم باعث کاهش پس انداز خصوصی و تولید ناخالص داخلی ، محدودیت قرض و نرخ بهره باعث افزایش پس انداز می‌شود، بعد از شرح مفاهیم و نظریات مربوط به پس انداز عوامل موثر بر پس انداز شناسایی و صحت فرضیه ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

1-  مفهوم پس انداز

برای پس­انداز تعاریف متعددی وجود دارد که دراین مقاله  به اختصار چند تعریف ذکر می‌شود.

پس انداز در لغت یعنی پولی که از صرفه جویی در هزینه ها بدست می اید بیشتر اقتصاد دانان فزونی درامد نسبت به مصرف را پس انداز می خوانند چنا نکه کینز می گوید: "تا انجا که من می دانم هر شخص موافقت دارد که مفهوم پس انداز مازاد درامد نسبت به مصرف است". در همین خصوص ساملسون می­گوید: "در سالهای بعد از جنگ اغلب اوقات سرمایه­گذاریهایی که نموده ایم از منابعی بوده اند که به مصرف نرسیده­اند و این را اقتصاد دانان پس انداز نامیده اند"1

اگر به اتحاد GNP از طرف درامد نگاه کنیم داریم

 

 انچه از این رابطه استنباط می‌شود این است که ( (GNP تولید ناخالص ملی شامل مصرف (C)، پس انداز(S)، مالیات (T) و پرداختهای انتقالی (TR) است. بنابر این انچه در جامعه تولید می‌شود یا به مصرف می رسد یا به شکل پرداختهای انتقالی به جامعه بر می گردد و یا اینکه از چرخه تولید ودرامد خارج شده و به شکل پس انداز و مالیات در می اید.  بنابراین پس انداز نشتی است که از جریان دایره وار تولید خارج می‌شود.

پس اندازها یا از منابع داخلی تامین می شوند و یا از منابع خارجی . پس اندازهای داخلی از منابع اصلی تشکیل سرمایه می باشند. پس اندازهای داخلی شامل پس انداز اشخاص، شرکتها و موسسات و پس انداز دولت است. پس انداز بخش خصوصی که شامل پس انداز افراد و خانوارها و پس انداز شرکتها و موسسات است.

2- پیشینه تحقیق

مطالعاتی که درباره یک موضوع انجام می‌شود راهنما و راهگشای پژوهشهای بعدی در ان زمینه است. اگاهی از شیوه تحقیق و نتایج کار دیگران در مطالعه یک موضوع، با در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی آن، ما را در تجزیه و تحلیل بهتر ان موضوع یاری می­کند در این قسمت مطالعات انجام شده در داخل و خارج از کشور ایران   توضیح داده می‌شود.

1-2) مطالعات انجام شده در داخل

مطالعه کرمی1

کرمی  در مقاله ای با عنوان" ارزیابی متغیرهای موثر بر رفتار پس انداز ملی در اقتصاد ایران" به تجزیه وتحلیل عوامل موثر بر پس انداز پرداخته است.

در این مقاله سعی شده است که اثر رشد اقتصادی، درآمد سرانه، بار تکفل،‌تورم و تحولات ناشی از انقلاب بر نرخ پس‌انداز در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور الگویی براساس مدل اولیه صندوق بین‌المللی پول طراحی شده که نرخ پس‌انداز ناخالص ملی را به متغیرهای فوق مرتبط ساخته و برای دوره زمانی 79-1338 براورد شده است. نتایج حاصل از براورد الگو با استفاده از روش خودتوضیح با وقفه‌ای گسترده2  نشان می‌دهد که الگوی پویای ما به سمت الگوی بلندمدت خود حرکت می‌کند. همچنین الگوی تصحیح خطا3 که بیانگر ارتباط نرخ پس‌انداز با متغیرهای مستقل در کوتاه‌مدت است، نشان می‌دهد ضریب تعدیل به سمت تعادل 63/0 بوده و هر ساله به همین میزان از عدم تعادل نرخ پس‌انداز یک دوره به دوره بعد تعدیل خواهد شد. نرخ پس‌انداز ناخالص ملی نسبت به متغیرهای مستقل، عملکردی یکسان در کوتاه‌مدت و بلندمدت از خود نشان می‌دهد، بطوری که اثر رشد اقتصادی و درآمد سرانه بر نرخ پس‌انداز مثبت و اثر نرخ تورم بر نرخ پس‌انداز منفی است. از طرف دیگر اثر بار تکفل بر نرخ پس‌انداز منفی است، لذا هر چه رشد جمعیت بالا باشد یا نرخ بیکاری افزایش یابد باعث افزایش بارتکفل و در نتیجه کاهش پس‌انداز خواهد شد.

مطالعه اصلانی1

اصلانی در مقاله ای باعنوان" بررسی عوامل موثر بر پس انداز بخش خصوصی در ایران" با استفاده از امارهای سری زمانی طی سالهای 1347-1380 به بررسی عوامل موثر بر پس انداز خصوصی در ایران پرداخته است .در این پژوهش بین عوامل سیاستی  موثر بر پس انداز بخش خصوصی نظیر سیاستهای مالی، ترتیبات تامین اجتماعی، ثبات کلان اقتصادی وتوسعه بازارهای مالی وعوامل غیر سیاستی مشتمل بر رشد ، ویژگیهای جمعیتی و عوامل خارجی تمایز گذاشته اند . در این مطالعه با در نظر گرفتن فروضی چون افزایش هزینه های تآمین اجتماعی موجب کاهش پس انداز خصوصی می‌شود به ازمون اثر عوامل سیاستی موثر بر پس انداز بخش خصوصی پرداخته است. پس انداز بخش خصوصی تابعی از متغیرهایی از جمله درامد قابل تصرف، نرخ بیکاری به عنوان یکی از شاخصهای جمعیتی، نرخ بهره واقعی، برنامه بیمه باز نشستگی و تامین اجتماعی ومتغیر ضریب جینی است که متغیر نرخ بهره از مدل حذف شده است. مدل موجود در این مقاله با استفاده از تکنیک سنجی الگوی خود توضیح با وقفه گسترده و الگوی تصحیح خطا براورد شده است ونتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که بین درامد قابل تصرف و پس انداز رابطه مثبت و بین متغیر ضریب جینی، نرخ بیکاری، برنامه بیمه باز نشستگی وتامین اجتماعی وپس انداز رابطه منفی وجود دارد

مطالعه ابریشمی و نامور2

ابریشمی وناموردر مقاله ای تحت عنوان "عوامل تعیین کننده پس انداز خصوصی  با تأکید بر بازارهای مالی در ایران" به بررسی عوامل مؤثر بر پس انداز خصوصی پرداخته اند. در این مقاله از اطلاعات سری زمانی سالهای «1381 ـ 1338»  و از روش همجمعی  یوهانسون ـ یوسیلیوس استفاده شده است. در مقاله ذکر شده از متغیرهایی مانند نسبت اعتبارات بخش خصوصی  به تولید ناخالص داخلی ـ درآمد ناخالص قابل تصرف واقعی خصوصی سرانه، نسبت کسری بودجه دولت به تولید ناخالص داخلی و متغیر شاخص توسعه مالی استفاده شده است در این مقاله متغیر نرخ بهره به دلیل بی معنی بودن از مدل حذف شده است نتایج این مقاله به شرح زیر است.

 توسعه نظام مالی در کشور به معنای کامل رخ نداده است.. بازار معاملات ارز وجود ندارد. بازار بیمه مخصوصا" انواع بیمه های زندگی و بیمه اتکایی بسیارمحدود است. از نظرکیفی نیز باید گفت که قوانین نظارتی موثر و کارا در بازارهای مالی وجود ندارد . نظام مالی ایران طی سه دهه اخیر بانک محور بوده و سهم اوراق بهادار در این نظام کم رنگ بوده است. توسعه نظام مالی با پس انداز خصوصی در ایران رابطه منفی داشته است . پس انداز خصوصی با متغیر دسترسی به اعتبارات رابطه معکوس دارد . متغیر کسری بودجه با پس انداز خصوصی رابطه معکوس دارد .

2-2) مطالعات انجام شده در خارج از کشور

مطالعه لاهیری1

لاهیری در مقاله ای با عنوان "پس انداز اسیا و نقش رشد و ساختار سنی " به بررسی عوامل موثر بر پس انداز در کشورهای اسیایی می پردازد. هدف از این تحقیق  کمی سازی اثر رشد و تغییر ساختار سنی و همچنین بررسی تاثیر تورم، رابطه مبادله و صادرات بر پس انداز در کشورهای اسیایی بود . عوامل بکار رفته در مدل برای همه کشورها نقش یکسانی ندارند. در این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر پس انداز خصوصی در هر یک از کشور ها پرداخته شده است و با توجه به نتایج این بررسی به براورد مدل با استفاده از روش ols  پرداخته است. لاهیری نتیجه می گیرد که تغییرات زیادی در نرخهای پس انداز در بیشتر کشورها صورت می گیرد واین نرخها در بین کشورها متفاوت است. رشد درامد سرانه وکاهش بار تکفل منجر به افزایش پس انداز خواهد شد. کشورهایی مانند کره و سنگاپور که بر حسب این دو معیار درجه بندی شده اند نرخ پس انداز خصوصی بالاتری دارند. تورم در بعضی کشورها اثر معکوس بر پس انداز دارد و نقش صادرات بر پس انداز هم کاهشی است.

مطالعه کما ر و الاریان2

مان موهان کمار و محمد الاریان در مقاله ای تحت عنوان" تجهیز پس ا نداز در کشورهای در حال توسعه تجربه جمهوری اسلامی ایران" به بررسی نقش پس انداز در کشورهای در حال توسعه و به خصوص ایران پرداختند. انها با استفاده از اطلاعات سری زمانی به تجزیه و تحلیل عملکرد پس انداز در ایران و مقایسه ان با وضعیت گروهی از کشورهای در حال توسعه صادر کننده نفت پرداختند. در این مطالعه پس انداز تابعی از متغیرهای زیر است.

رشد تولید ناخالص داخلی، نرخ تورم، بدهی خارجی به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی، نرخ بهره حقیقی، تراز مالی، معیار تعمیق مالی ،قیمت نفت، رشد جمعیت،رابطه مبادله تجاری  و سرمایه گذاری مستقیم خارجی نتایج حاصل از این تحقیق بدین صورت است که رشد تولید ناخالص داخلی،تغییرات قیمت نفت،رشد جمعیت، نرخ واقعی بهره، سرمایه گذاری مستقیم خارجی و رابطه مبادله تجاری همگی دارای رابطه مثبت با پس انداز می باشند. در مورد معیار تعمیق مالی وبدهی های خارجی هیچ گونه ارتباطی را با پس انداز نشان نمی دهد، حال انکه ارتباط مذکور در مورد نرخ تورم  منفی است.

مطالعه اتوکورالا و سن1

پرما کورالا در مقالعه ای تحت عنوان " تعیین نرخ پس انداز خصوصی در کشور هندوستان" به بررسی عوامل موثر بر پس انداز خصوصی در کشور هندوستان می پردازد. در این مقاله از اطلاعات سری زمانی  سالهای 1998-1954 استفاده شده است. متدولوژی که در این مقاله برای تخمین نرخ پس انداز از ان استفاده شده است بر اساس  مدل  سیکل زندگی است، و از تکنیک حداقل مربعات دو مرحله ای استفاده شده است. متغیرهای مورد مطالعه به صورت زیر است پس انداز خصوصی، نرخ رشد سرانه واقعی درامد ناخالص ملی قابل تصرف، :نرخ رشد جمعیت، نرخ بهره واقعی، ثروت واقعی، سرانه واقعی درامد ناخالص ملی قابل تصرف، بدهی موسسات مالی به خانوارها، نرخ تورم، رابطه مبادله، پس انداز بخش عمومی،  تعداد یا تراکم با نکها و  سهم بخش کشاورزی از کل تولید ناخالص داخلی

نتایج حاصل از این تحقیق به این صورت است که رابطه نرخ واقعی بهره، رشد و سطح تولید سرانه، گسترش تسهیلات بانکی ونرخ تورم با پس انداز خصوصی در کشور هندوستان مثبت و معنی دار است . رابطه پس انداز با متغیرهای رشد جمعیت ، رابطه مبادله ، پس انداز بخش عمومی ، تعداد بانکها ، و ثروت واقعی منفی است.

مطالعه پاو ل2

پاو ل درمقاله ای تحت عنوان " روش سری های زمانی در تعیین نرخ پس انداز" به بررسی عوامل موثر بر  نرخ پس انداز در چهار کشور کانادا، ژاپن، ایالت متحده و بریتانیا پرداخته است. وی در مدل خود از متغیرهای سنتی تولید ناخالص داخلی حقیقی، نسبت اعتبارات بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی حقیقی و نسبت حجم نقدینگی به تولید ناخالص داخلی حقیقی – نرخ بهره حقیقی، نرخ تورم، نرخ ارز حقیقی موثر و نسبت وابستگی سنی نسبت افراد زیر 15 سال و بالای 65 سال به کل جمعیت استفاده کرده است. لازم به ذکر است که در مقاله ذکر شده از متغیرهای نسبت اعتبارات بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی و حجم نقدینگی به عنوان جانشینی برای محدویت قرض استفاده کرده است. در این مقاله تمامی متغیرها به جز نرخ تورم به صورت لگاریتمی وارد شده است. در این مقاله از روش تصحیح خطا که براساس رابطه بلند مدت بین نرخ پس انداز و تولید ناخالصی داخلی حقیقی تعریف شده است استفاده کرده اند و به نتایج زیر رسیده اند .

ظرفیت قرض دهی در چهار کشور روابط منفی یا نرخ پس انداز داشته است . نرخ حقیقی بهره در هر چهار کشور رابطه مثبت با نرخ پس انداز داشته است . نرخ وابستگی سنی تنها در کشور ایالت متحده معنی دار شده، و رابطه منفی با نرخ پس انداز دارد . نرخ تورم تنها در کشور کانادا معنی دار شده است و رابطه منفی با نرخ پس انداز دارد .  متغیر جدید نرخ مؤثر ارز در کشور کانادا و زاین رابطه مثبت با نرخ پس انداز داشته است، در حالی که در دو کشور ایالات متحده و بریتانیا رابطه منفی دارد .

مطالعه کواک و لی1

کواک ولیدر مقاله ای تحت عنوان" نرخ پس انداز در کره چگونه تعیین می‌شود؟ " به بررسی دو فرضیه درآمد دائمی و سیکل زندگی در کشور کره پرداخته اند و از اطلاعات سالهای 2002 ـ 1975 استفاده کرده اند. در این مقاله از مدل نسلهای همپوشان استفاده کرده اند. در این مقاله متغیرهایی مانند پس انداز کل، پس انداز خارجی، و پس انداز داخل، نسبت ذخیره سرمایه خانوارها به تولید ناخالص داخلی، تغییرات نرخ رشد تولید ناخالص داخلی و سالهای عمر مورد انتظار استفاده  شده است و به این نتیجه رسیده اند که الگوی نرخ پس انداز کل برای کشور کره جنوبی با نظریه سیکل زندگی سازگار است و دولت به منظور عکس العمل در کاهش در پس اندازهای خود متعهد می‌شود به افزایش سن بازنشستگی و افزایش مالیاتها. همچنین اینکه ساختارهای جمعیتی باعث کاهش در نرخ پس انداز شده است و رشد درآمد باعث افزایش در پس انداز می‌شود.  نتیجه ای که کواک و لی بدست آوردند به این صورت بوده است که نرخ پس انداز از 40% در سال 2002 به حدود 26% در سال 2003 رسیده است.

مطالعه حسنان و دیگران1

محسن حسنان احمد و دیگران در مقاله ای با عنوان " اثر رشد ساختار سنی و سیاستهای عمومی روی پس انداز خانوارها " به بررسی عوامل موثر بر پس انداز خانوارها در کشور پاکستان برای سالهای2003 – 1972  پرداخته اند. در این مقاله از تکنیک سنجی یوهانسون- یوسیلیوس و مدل تصحیح خطا استفاده شده است .

 پس انداز خانوارها در این مدل تابعی است از متغیرهای مانند نرخ رشد درامد سرانه ، درامد سرانه ، نسبت وابستگی سنی ، نرخ تورم ، نرخ بهره و پس انداز عمومی، تحرک منابع مالی یکی از عوامل کلیدی تعیین کننده پس انداز خانوارها است. با وجود اینکه رشد اقتصادی در کشور پاکستان بالا است اما پس انداز خانوارها در این کشور پایین است. دراین تحقیق رابطه معکوسی بین پس انداز خانوار ومتغیر وابستگی سنی وجود دارد .

 بعلاوه اثر خارجی پس انداز عمومی کمتر از پس انداز خصوصی در این کشور است. همچنین از این تحقیق متوان این نتیجه را گرفت که یک رابطه مثبت ومعنی داری بین متغیرهای درامد سرانه ، نرخ بهره و رشد درامدسرانه و پس انداز خانوارها وجود دارد. همچنین برای متغیر نرخ بهره در کشور پاکستان اثر جانشینی بر اثر درامدی  غلبه می کند. رابطه بین نرخ تورم و پس انداز خانوارها در این کشور یک رابطه معکوس است.

مطالعه نارایان و سیابی2

نارایان و سیابی در مقاله ای با عنوان"تحقیق تجربی در مورد عوامل تعیین کننده پس انداز ملی در کشور عمان" به بررسی عوامل موثر بر پس انداز ملی در کشور عمان برای دوره 2002- 1977 می پردازند. در این مقاله برای بررسی اثرات بلند مدت و کوتاه مدت عوامل تعیین کننده پس انداز ملی، از مدل خود توضیح با وقفه گسترده استفاده می‌شود.متغیرهای مورد استفاده در این مقاله به صورت زیر است.  

پس انداز ملی ، درامد سرانه، نرخ جمعیت شهرنشینی، حجم پول و اعتبارات قابل تصرف . در این مقاله از متغیر حجم پول به عنوان جانشینی برای ثروت استفاده شده است. همچنین پس انداز ملی  از جمع تراز پرداختها و حساب جاری بدست امده است. متغیرهای مورد استفاده در این مقاله قبل از تحلیل به صورت لگاریتمی وارد مدل می­شوند. فرضیه های این مقاله به این صورت است که متغیرهای درامد سرانه و حساب جاری دارای اثر مثبت روی پس انداز می باشند، ولی رابطه متغیرهای حجم پول، نرخ جمعیت شهرنشینی و اعتبارات قابل تصرف یک رابطه معکوس است. نتایج حاصل از این مقاله به این صورت است همه فرضیه ها قابل قبول است به غیر از اعتبارات اعطایی که مورد قبول واقع نمی‌شود و به جای رابطه منفی رابطه ای مثبت روی پس انداز ملی دارد. 

 

 

مطالعه لوایزا و همکاران1

لوایزا و همکاران در مقاله ای با عنوان"محرکهای پس انداز خصوصی در دنیا چه هستند؟" به بررسی عوامل مؤثر بر پس انداز با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم یافته2 طی دوره زمانی 1994-1965 می پردازند. آنها در گام نخست با لحاظ نمودن  نسبت پس انداز ناخالص خصوصی به درآمد قابل تصرف غیر دولتی به عنوان متغیر وابسته نتیجه می گیرند که تأثیر وقفه نرخ پس انداز خصوصی، درآمد سرانه حقیقی قابل تصرف غیر دولتی، نرخ رشد درآمد مذکور و رابطه مبادله مثبت می باشد. همچنین اثر نرخ بهره حقیقی، درصد شهرنشینی، نرخ وابستگی ناشی از کهولت سن، نرخ وابستگی افراد کم سن  و سال  و اعتبارات جاری خصوصی و پس انداز دولتی منفی می باشد.

مطالعه ازکان3

متین ازکان و همکارانش در مقاله ای با عنوان"عوامل تعیین کننده رفتار پس انداز خصوصی در ترکیه"  در در دوره زمانی 1994- 1968 به این نتیجه می‌رسند که تأثیر درآمد بر پس‌انداز مثبت بوده اما اثر رشد بر پس‌انداز از لحاظ آماری بی‌معنی می‌باشد. همچنین اثر جایگزینی پس انداز دولتی (افزایش مصرف بخش خصوصی  در نتیجه کاهش پس‌انداز دولتی و  انتقال بار مالیاتی به نسلهای آینده) و برابری ریکاردو (بدین معنی که افراد دارای مسیر مصرف ملایم می‌باشندو هنگامی که دولت تغییر ناگهانی در مالیات می‌دهد مسیر مصرف تغییر نمی‌یابد.) به طور کامل صدق نمی‌کند. در این مقاله از روش حداقل مربعات معمولی برای تخمین مدل مورد مطالعه استفاده شده است. متغیرهای مورد مطالعه در این مقاله عبارتست از وقفه پس انداز خصوصی، نسبت پس انداز بخش عمومی به تولید ناخالص داخلی، نقدینگی بخش خصوصی شامل پول و شبه پول، نرخ بهره که شامل نرخی است که به سپرده ها تعلق می گیرد، نسبت اعتبارات اعطایی بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی به صورت درصد، نسبت وابستگی سنی، نرخ شهرنشینی، امید به زندگی، رابطه مبادله، کسری بودجه دولت، درامد، رشد درامد و نرخ تورم .

همچنین در این مطالعه اثر متغیر نسبت پس انداز بخش عمومی به تولید ناخالص داخلی، بر پس انداز خصوصی در ترکیه منفی بدست امده است. 

 

مطالعه الیس و اندریو1

الیس و اندریو در مقاله ای با عنوان "پس انداز خصوصی  در کشور مکزیک چگونه تعیین می‌شود ؟ " به بررسی  عوامل موثر بر پس انداز خصوصی در کشور مکزیک پرداخته اند. در این مقاله از داده های سری زمانی و مقطعی  استفاده شده است. سالهای مورد مطالعه برای داده های سری زمانی 2004- 1980 است در حالی که برای داده های مقطعی از دو مقطع  استفاده شده است در مقطع اول سال مورد مطالعه 1999 -  1991 است و در مقطع دوم سالهای مورد مطالعه 2004 – 2000 است تکنیکهای سنجی که در این مطالعه مورد استفاده قرار گرفته است برای داده های مقطعی از روش حداقل مربعات معمولی و برای داده های سری زمانی از روش تصحیح خطا است. 

متغیر های مورد مطالعه در این مقاله عبارتند از پس انداز دولت، پس انداز خارجی، نسبت وابستگی سنی، رشد تولید ناخالص داخلی، اعتبارات اعطایی به بخش خصوصی، درامد، هزینه های اجتماعی، تورم و نرخ بهره­نتایج این تحقیق بیانگر این نکته است که با وجود پایداری در اقتصاد مکزیک و اصلاح شدن بخش عمومی این کشور پس انداز خصوصی ان در سالهای اخیر نتوانسته است افزایش پیدا کند.

در این مقاله رابطه پس انداز خصوصی با پس انداز دولت و پس انداز خارجی منفی است. رشد تولید ناخالص داخلی و اعتبارات اعطایی به بخش خصوصی دارای رابطه مثبت و معنی   داری با پس انداز خصوصی است. در مورد متغیر های نرخ بهره،  نرخ تورم و هزینه های اجتماعی رابطه معنی داری پیدا نشده است.

3- نظریات مربوط به پس انداز

در این قسمت نظریات مربوط به پس انداز، اهمیت پس انداز از دیدگاه نظری و عوامل موثر بر پس انداز توضیح داده می‌شود. 

*الگوی دیاموند2

در الگوی نسلهای همپوشان3 دیاموند فرض می‌شود  عاملین اقتصادی در هر دوره متشکل از  نسل جوان و نسل پیر است، گردش جمعیت و جود دارد و فردی به دنیا می اید و فرد دیگری از دنیا می‌رود، زمان غیر پیوسته است و فرد در دو دوره زندگی می کند، جمعیت با نرخ n رشد می کند. بنابراین یعنی اینکه در زمان t فرد در دوره اول زندگی خود است و  یعنی اینکه فرد در دوره دوم زندگی خود قرار دارد. در الگوی مورد نظر نسل جوان شاغل است و پس انداز کننده و نسل پیر کار نمی کند و مصرف خود را از پس انداز دوره قبل تآمین می کند. همچنین در این الگو نسل جوان با اندیس 1 و نسل پیر با اندیس 2 مشخص می شوند. و  مصرف افراد جوان و پیر در دوره t است. تابع مطلوبیت فردی که در دوره t متولد شده تابعی است از مصرف دو گروه و این تابع به طور نسبی ریسک گریز ثابت است و به صورت زیر معرفی می‌شود.

     , , ,              

در این تابع و معرف مشتق دوم و اول تابع مطلوبیت معرفی شده،  پارامتر ریسک گریزی و نرخ تنزیل یا نرخ ترجیح بین مصرف در دو دوره حال و اینده است. چون طول عمر ثابت نیست برای عدم واگرایی تابع مطلوبیت طول عمر لازم نیست که فرض زیر را داشته باشیم

 

با توجه به توضیحات داده شده می‌توان گفت اگر  باشد فرد برای مصرف در دوره اول وزن بیشتری قایل می‌شود و اگر  باشد فرد وزن بیشتری برای مصرف در دوره دوم قایل می‌شود، فرض  تضمین می کند که وزن داده شده به مصرف در دوره دوم مثبت است.

در این مدل بنگاهای زیادی وجود دارند که تابع تولید انها مثل همدیگر است. تابع تولید موجود دارای بازگشت ثابت نسبت به مقیاس است و به صورت زیر معرفی می‌شود

 

در تابع تولید معرفی شده A با نرخ برون زای g رشد می کند.

 

 نرخ بهره واقعی و نرخ دستمزد برای هر واحد نیروی کار موثر به صورت زیر است:

 

   

 

موجودی اولیه سرمایه در این مدل متعلق به افراد پیر بوده، و افراد جوان نیروی کار ارائه می کنند تا کالا و محصولات تولید شود.افراد پیر درامد منتج شده از سرمایه و ثروت خود را مصرف می کنند و سپس از دنیا می روند و از الگو خارج می شوند. افراد جوان درامد ناشی از کار خود را  را بین پس انداز و مصرف جایگزین می کنند. انها پس انداز را به دوره بعد منتقل می کنند.تابع مصرف دوره دوم فردی که در زمان t به دنیا می اید به صورت زیر است.

 

با توجه به این معادله می‌توان محدودیت بودجه ای رابدست اورد، که به صورت زیر است.

 

 این شرط بیان کننده این است که ارزش فعلی مصرف برابر ثروت اولیه است. در نهایت با حداکثر کردن تابع مطلوبیت با توجه به قید گفته شده و تشکیل تابع لاگرانژ می‌توان تابع مصرف و تابع پس انداز در مدل دیاموند را بدست اورد.

 

شرایط مرتبه اول برای و  عبارتست از:

 

 

با جایگزینی شرط مرتبه اول برای  در معادله مربوط به شرط مرتبه اول برای  می‌توان رابطه زیر را بدست اورد:

 

با جایگزینی رابطه بالا در محدودیت بودجه می‌توان تابع مصرف در مدل دیاموند را بدست اورد.

تابع مصرف در مدل دیاموند به صورت زیر است.

 

معادله مصرف نشان میدهد که نرخ بهره سهمی از درامد را که فرد در دوره اول مصرف می کند مشخص می کند. سهمی از درامد که فرد پس انداز می کند به صورت زیر معرفی می‌شود که بیان کننده تابع پس انداز در مدل دیاموند است.

تابع پس انداز در مدل دیاموند به صورت زیر است.

 

با جایگزینی تابع مصرف  در رابطه بالا تابع زیر بدست می اید که شکل کاملتری از تابع پس انداز است.

 

بنابراین تابع پس انداز افراد جوان تابعی فزاینده از نرخ بهره است اگر  کوچکتر از یک باشدیا به عبارت دیگر اگر  تابعی فزاینده از نرخ بهره باشد و تابعی کاهنده از نرخ بهره است اگر  بزرگتر از یک باشد، بنابراین افزایش در نرخ بهره هر دو اثر درامدی و جانشینی را خواهد داشت. بر اساس اثر جانشینی معاوضه بین مصرف در دو دوره برای مصرف در دوره دوم مطلوب تر است و باعث افزایش پس انداز می گردد1  بر اساس اثر درامدی مقدار مشخصی از پس انداز باعث افزایش مصرف در دوره دوم خواهد شد و پس انداز کاهش می‌یابد.

وقتی  کوچک است افراد برای بازدهی بالاتر مصرف را جایگزین می کنند بنابراین اثر جانشینی اثر مسلط است و هنگامی بزرگ است افراد تمایل شدید برای سطوح مشابه مصرف در دو دوره دارند بنابراین اثر درامدی اثر مسلط است و هنگامی که  است دو اثر برابر و تابع پس انداز مستقل از نرخ بهره است.

*نظریه درامد دائمی

این نظریه حاصل کار میلتون فریدمن است.وی برخلاف کینز معتقد است که مصرف تابع دامد جاری نیست، بلکه به درامد پیش بینی شده دراینده (درامد دائمی ) بستگی دارد. فریدمن با فرض حداکثر کردن مطلوبیت مصرف کننده فردی شروع می کند و رابطه بین مصرف و ارزش فعلی را به صورت زیر بیان می کند.

 

درامد دائمی با ضرب کردن ارزش حال درامد در یک نرخ بازدهی r بدست می اید.

 

درامد دائمی از ارزش فعلی درامد مصرف کننده ناشی می‌شود، که شامل سرمایه انسانی او و ارزش فعلی جریان درامد حاصل از کار در اینده است1. و دارائی واقعی خانوار در ابتدای دوره در عبارت ارزش حال درامد نیز گنجانده شده است. فریدمن فرض می کند که مصرف کننده می خواهد جریان درامد حقیقی خود را به یک الگوی مصرف کم و بیش یکنواخت تخصیص دهد، و این فرض سطح مصرف دائمی را که متناسب با درامد دائمی باشد به ما ارائه می دهد.

 

نسبت مصرف دائمی به درامد دائمی فرد ( )، به نرخ بهره یا بازدهی پس انداز و سلیقه های فرد به عنوان عامل تعیین کننده شکل منحنی های بی تفاوتی و تغییر پذیری درامد انتظاری بستگی دارد. اگر دلیلی در دست نباشد که بپذیریم، که این عوامل سه گانه به سطح درامد فرد بستگی دارند، انگاه می‌توانیم فرض کنیم که متوسط برای همه طبقات درامدی یکسان بوده و برابر با متوسط جامعه است. در تحلیل فریدمن، درامد واقعی یا درامد جاری مصرف کننده، از دو عنصر درامد دائمی و درامد گذرا که مثبت یا منفی یا صفر است تشکیل می‌شود.

                                          

به همین صورت مصرف کل، از دو جزء مصرف دائمی و مصرف زودگذر به دست می اید.

 

 طبق فرضیه درامد دائمی هدف اصلی پس انداز این است که، مصرف کننده جریان درامد حقیقی خود را به یک الگوی مصرف کم و بیش یکنواخت تخصیص دهد، و یا به عبارت دیگر از نوسانات مصرف جلوگیری کند.

نظریه کلاسیک­ها

بر اساس نظریه کلاسیک، پس انداز عبارتست از چشم پوشی از مصرف حال به خاطر افزایش درمصرف اینده است. از نظر اقتصاد دانان این مکتب، نرخ بهره توسط عرضه و تقاضا برای پس انداز تعیین می‌شود. تقاضا برای پس انداز یا سرمایه گذاری، تابع غیر مستقیم نرخ بهره است. از سوی دیگر، فرض می‌شود پس انداز تابع مستقیم نرخ بهره است در نهایت، نرخ تعادلی بهره زمانی به وجود می اید، که عرضه پس انداز، با تقاضای سرمایه گذاری، برابر شود.

 اقتصاد دانان کلاسیک اعتقادی به تقاضای نقدینگی (تقاضای سفته بازی ) ندارند، و فرض    می­کنند تمام پس اندازها در راه هایی به کار می روند، که از انها کسب درامد شود، نه اینکه به شکل غیر فعال نگهداری شوند. در نتیجه، از نظر انان وجوه پس انداز همیشه در دسترس بخش تولیدی برای مقاصد سرمایه گذاری قرار دارد. به همین علت از دید گاه انان نرخ بهره با توجه به عوامل غیر پولی- واقعی مانند خود داری از مصرف کنونی ، انتظار و رجحان مصرف اتی و بازدهی سرمایه تعیین می‌شود.

نظریه کینز

 کینز به عنوان موسس و پایه گذار مکتب فکری و جدید اقتصاد به این نکته توجه داشت که افزایش بدون قید و شرط پس انداز در هر شرایطی نه تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند اثرات زیان باری هم داشته باشد، اگر در شرایط رکودی و پایین تر از از اشتغال کامل مردم تصمیم بگیرند  بیشتر پس انداز کنند، چو ن افزایش پس انداز به معنی کاهش در سطح مصرف است، با کاهش مصرف تقاضای کل نیز کاسته می‌شود و در نتیجه تولید و درامد ملی نیز کاسته می‌شود. با توجه به اینکه پس انداز تابع مستقیم درامد ملی است، پس کاهش تولید و درامد ملی خود نیز موجب کاهش سطح پس انداز می گردد. تحلیل کینز از بازار پس انداز و سرمایه گذاری با تحلیل کلاسیک متفاوت است. به نظر کینز این فرض کلاسیکها که پس انداز کنندگان و سرمایه گذاران یک گروه واحدند و به خاطر یک عامل مشترک یعنی نرخ بهره وارد بازار سرمایه می شوند منطقی به نظر نمی رسد، زیرا پس انداز کنندگان و سرمایه گذاران دو گروه مختلف هستند و به خاطر عوامل مختلف پس انداز یا سرمایه گذاری می نمایند. لیکن از نظر کینز پس انداز تابع مستقیم درامد ملی است.

نظریه سیکل زندگی

بر اساس تئوری سیکل زندگی، فرد برای دوره زندگی می­کند، و در دوره درامد دریافت کرده، و به اندازه  مصرف می­کند و هیچ محدودیتی روی وام گرفتن یا وام دادن وجود ندارد. اگر این فرد مصرف خود را طوری انتخاب کند که با درامدش متفاوت باشد، این فرد مطلوبیت دوران زندگی خود را با توجه به یک محدودیت ماکزیمم می کند. این محدودیت بیان می کند  ارزش فعلی مصرف دوران زندگی، نمی‌تواند از ارزش فعلی درامد دوران زندگی تجاوز کند. در ساده ترین بیان می‌توان گفت، فرد برای تأمین مصرف دوره بازنشستگی و هموار­کردن مصرف پس انداز می­کند. افراد در دوره کاری خود پس انداز کرده، و در دوره بازنشستگی ان را مصرف می کنند. بر اساس این نظریه، زمانی که ثروت در تابع پس انداز و مصرف وارد شود،. مصرف تابع مستقیمی از درامد و ثروت است. اما پس انداز تابع مستقیم درامد و تابعی معکوس از ثروت است. به عبارت دیگر با افزایش درامد هم مصرف و هم پس انداز افزایش می‌یابد. ولی با افزایش ثروت مصرف افزایش می‌یابد، اما پس انداز کاهش می‌یابد، به دلیل اینکه اگر ثروت افزایش پیدا کند، مصرف افزایش می‌یابد. اما افزایش ثروت به معنی افزایش درامد نیست. به همین دلیل افزایش مصرف بر اثر افزایش ثروت و در کنار ان ثابت ماندن درامد، به معنی کاهش پس انداز است.

1-3) عوامل موثر بر پس انداز

*درآمد

در قسمت تئوریهای مربوط به پس انداز توضیح دادیم کینز درامد جاری را عامل اصلی تعیین کننده میزان پس انداز معرفی می کند، و بر رابطه مثبت و معنی دار بین درامد و پس انداز تآکید دارد. اقتصاد دانان بعد از کینز نیز هر کدام به نوعی در مطالعات خود تآثیر درامد بر پس انداز را نشان دادند. به عنوان مثال، فریدمن در نظریه درامد دائمی، درامد را به درامد دائمی و درامد گذرا تقسیم می کند. وی معتقد است بین درامد گذرا که انحراف درامد پیش بینی شده (دائمی ) از درامد مشاهده شده است و مصرف گذرا هیچ ارتباطی وجود ندارد، و این درامد پس انداز می‌شود. اساسآ درامد ملی در هر کشور، یکی از شاخصهای عمده رشد محسوب می‌شود.

*نرخ بهره

نرخ بهره به تعبیر ساده پاداش ناشی از مصرف نکردن پول است. توجه بیشتر به مکتب کینز نسبت به دیگر مکتبها پس از بحران بزرگ باعث شد که مصرف عمدتا" به درامد پیوند خورده و سایر عوامل موثر بر پس انداز از جمله نرخ بازده بر پس انداز کمتر مورد توجه قرار گیرد. از دیدگاه تجربی نیز در اوایل دوره بعد از جنگ همین نظریه مورد قبول واقع شد. به علت اینکه نسبت نرخ پس انداز به درامد بسیار باثبات بود. اثر تغییرات نرخ بهره بر پس انداز از یک دو گانگی برخوردار است و دارای دو اثر جایگزینی و درامدی است و این دو اثر می‌توانند یکدیگر را جبران کنند و یا اینکه یکی بر دیگری غلبه کند . از دیدگاه اثر جانشینی، افزایش نرخ بهره ارزش فعلی جریانات درامدی اینده را که از سرمایه انسانی یا داراییهای مالی با بهره ثابت بدست می اید کاهش می دهد، و موجب جانشین شدن مصرف اینده به جای مصرف حال و به عبارت دیگر کاهش مصرف حال، به دلیل فزایش قیمت ان می‌شود. و در مقابل اثر درامدی وجود دارد که این اثر درامدی باعث می‌شود که، با افزایش نرخ بهره درامد اینده و ثروت خانوارها افزایش پیدا کند، و موجب ارتقاء سطح مصرف جاری گردد. بنابراین اثر نرخ بهره بر پس انداز از ابهام و یک عدم شفافیت برخوردار است.

*تورم

تورم ناشی از وضعیتی است که دراقتصاد سطح عمومی قیمتها به طور بی رویه یا بی تناسب و مداوم و غالبا" به صورت غیر قابل بازگشت افزایش می‌یابد. اثر تورم بر پس انداز قابل بحث است. تورم باعث کاهش داراییهای ثابت مانند اوراق قرضه می گردد، و از این دیدگاه با کاهش ثروت واقعی، گویا پس انداز افزایش می‌یابد. ضمنا" در محیط "تحدید شده" مالی که در کشورمان پابرجاست، با افزایش تورم نرخ واقعی بهره منفی می‌شود و تمایل به مصرف افزایش و میل به پس انداز کاهش می‌یابد. در دوران تورم هنگامی که درامد های اسمی هماهنگ با افزایش قیمتها افزایش نیابد یکی از اثرات تورم کاهش قدرت خرید مصرف کنندگان است. و بنابراین انان مجبورند که از خرید بعضی از کالاها و خدمات چشم پوشی کنند. که این چشم پوشی اجباری از مصرف پس انداز اجباری خوانده می‌شود. لذا بررسی تورم بیشتر یک موضوع تجربی است.

 

 *بار تکفل

بار تکفل به دو صورت تعریف می‌شود بار تکفل خالص و بار تکفل ناخالص،براساس تعریفی ازسازمان ملل متحد بارتکفل ناخالص عبارتست ازمجموع افراد زیر 15 سال و افراد بالای 65 سال تقسیم بر افراد بین 15 و 65 سال1 و بر اساس تعریف دیگری بار تکفل خالص عبارتست از تفاوت کل جمعیت از شاغلین تقسیم به کل شاغلین . بار تکفل به این معنی است که هر نفر باید مخارج چند نفر را تآمین کند. هر چه جمعیت شاغل بیشتر باشد بار تکفل کمتر خواهد شد یعنی یک نفر مخارج تعداد کمتری را تآمین خواهد کرد در این صورت توان پس انداز افزایش خواهد یافت پس انتظار بر این است که هرچه بار تکفل کمتر شود پس انداز افزایش یابد . یکی از کاربردهای مدل سیکل زندگی اهمیت ساختار سنی جمعیت بر روی مصرف است اگر نسبت جمعیت در حال کار زیاد باشد و مخصوصا" در سالهای اوج درامد خود باشند نرخ پس انداز خصوصی نیز باید بالا باشد چون کارگران به فکر ایام بازنشستگی خود هستند برعکس زمانی که این دسته از مردم به سن بازنشستگی می رسند و اقدام به پس انداز منفی می کنند نرخ پس انداز کل کاهش می‌یابد در الگوی دوران زندگی افزایش در امید به زندگی که در اثر افزایش طول عمر افراد جامعه می‌باشد، باعث افزایش در نرخ پس‌انداز افراد گردد. از سوی دیگر افزایش در نرخ رشد جمعیت نخست به‌دلیل آنکه بار تکفل افراد را زیاد می‌نماید می‌تواند باعث کاهش نرخ پس‌انداز گردد، اما پس از آنکه این جمعیت به سن اشتغال رسیدند می‌تواند به دلیل افزایش افراد شاغل باعث بالا رفتن نرخ پس‌انداز گردد. البته اگر نوع‌دوستی بین نسل‌ها وجود داشته باشد با افزایش جمعیت انتظار می‌رود که نرخ پس‌انداز افزایش یابد. اما اگر این نوع‌دوستی وجود نداشته باشد با افزایش جمعیت مسلماً نرخ پس‌انداز در جامعه کاهش خواهد یافت.

*محدودیت قرض

توانایی قرض دادن و قرض گرفتن به عنوان یک عامل تعیین کننده پس انداز مطرح است، چرا که با افزایش این تواناییها برخی افراد که مازاد درآمد دارند با قرض دادن این مازاد به دیگران و به تاخیر انداختن مصرف خود، پس اندز  را افزایش می دهند. اما از سوی دیگر افرادی که کسری درآمد نسبت به مصرف دارند به دنبال قرض گرفتن از دیگران می باشند، بنابراین با افزایش این توانایی در جامعه در صورت که افراد دارای مازاد بیشتر از افراد دارای کسری درآمد باشند، نرخ پس انداز در جامعه بالا خواهد رفت. برای نشان دادن اثر این متغیر از دو جانشین، یکی نسیت اعتبارات اعطایی به بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی و دیگری حجم نقدینگی بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی استفاده می‌شود. در مورد نقدینگی بخش خصوصی یک نظریه هم وجود دارد وان این است که در تعریف محدود پول که همان است اسکناس و مسکوکات وجود دارد، که بیشتر وسیله مبادله بوده و به ان بهره تعلق نمی گیرد. بنابراین کمتر به عنوان نگهداری ثروت مطرح است، اما در مورد نقدینگی بخش خصوصی چون شامل سپرده های مدت دار نیز است به ان بهره تعلق می گیرد و عمدتا به عنوان نگهداری ثروت مطرح است، با توجه به این نظریه اگر نقدینگی به خاطر اندوختن ثروت باشد این می‌تواند باعث کاهش پس انداز شود. در ضمن می‌توان گفت بین اعتبارات اعطایی به بخش خصوصی و پس انداز یک رابطه مستقیم برقرار است، چون افزایش  اعتبارات باعث رونق فعالیتهای بخش خصوصی می‌شود و این می‌تواند باعث افزایش درامد انها شود و در نهایت به افزایش پس انداز منجر می‌شود. محدودیتهای نقدینگی می‌توانند درخصوص مسیر اتی سیاستها باعث پیدایش یک نوع بی ثباتی و عدم اطمینان شوند که این هم روی پس انداز می‌تواند اثر مثبت  داشته باشد.

با توجه به مطالب گفته شده در بالا می‌توان گفت محدودیت قرض (توانایی قرض دادن و قرض گرفتن ) بر پس انداز اثر مبهمی می‌تواند داشته باشد.

*نرخ واقعی ارز

تغیرات و تحولات نظامهای تعیین نرخ ارز در چند دهه گذشته سبب شده است که در عصر حاضر مقوله نرخ ارز بیش از گذشته به عنوان متغیر کلیدی در سیاستهای اقتصادی خودنمایی کند. چنانچه نرخ واقعی ارز به طور مناسب و در مسیر تعادلی تنظیم گردد می‌تواند منشآ اثار مثبتی بر اقتصاد باشد، و بر عکس، انحراف ان از مقادیر بلند مدت می‌تواند اثار مخربی بر اقتصاد و عملکرد ان بگذارد.نرخ واقعی ارز پدیده ای واقعی است که قیمت نسبی دو کالا را ارزیابی می کند، معیاری است که سطح رقابت پذیری اقتصادی یک کشور در بازارهای جهانی را نشان می دهد.

نرخ ارز بر اساس نظریه قدیمی برابری قدرت خرید به صورت نرخ اسمی ارز تعدیل شده توسط شاخصهای نسبی قیمت در داخل و خارج بیان می‌شود.

 

که در آن نرخ واقعی ارز ، نرخ اسمی ارز و شاخص قیمت کالاهای در خارج و شاخص قیمت کالاها در داخل است.

برای بررسی رابطه بین نرخ واقعی ارز و پس انداز دیدگاههای متفاوتی و جود دارد. اثر تغییرات نرخ ارز روی پس انداز مبهم است، و  بستگی به شرایط کشور مورد بررسی دارد .

 تغییرات نرخ ارز ( کاهش ) با عملکرد خود به عنوان مالیات بر سرمایه بر روی داراییهای مالی سبب تنزل ثروت واقعی خصوصی می‌شود،و این امر به نوبه خود منابع مالی موجود در بخش خانوار را کاهش می دهد و در نتیجه میزان مصرف نسبت به درامد پایین می اید، و از انجایی که مصرف و پس انداز دو گانه همدیگر هستند این کاهش مصرف یعنی افزایش پس انداز، البته باید توجه داشت که کاهش مکرر نرخ ارز به صورت نوعی بی ثباتی کلان اقتصادی انعکاس یافته و تاثیری منفی بر سطح درامد ملی خواهد داشت برای افزایش نرخ واقعی ارز یا باید نرخ اسمی ارز افزایش پیدا کند، یا اینکه نسبت قیمتها افزایش پیدا کند. از لحاظ نظری صادرات تابعی از سطح قیمتهای داخلی کشور و نرخ ارز است. از سوی دیگر واردات تابعی از سطح قیمتهای داخلی، نرخ ارز و همچنین تولید داخلی است. با توجه به اینکه تغییر در نرخ ارز باعث تغییراتی در میزان صادرات و واردات و در نتیجه تولید خواهد شد، بنابراین در تعادل کلی با تغییراتی در سطح قیمتها همراه خواهد بود. اگر تغییرات نرخ ارز به صورت افزایش نرخ ارز که همان کاهش ارزش پول ملی است اتفاق بیفتد این باعث افزایش صادرات حقیقی و کاهش واردات می‌شود. چون با این افزایش برای خرید هر واحد پول خارجی باید پول داخلی بیشتری پرداخت شود، پس کالاهای خارجی نسبت به کالاهای داخلی گرانتر شده، در نتیجه این تغییرات، میزان تقاضا در داخل کشور افزایش می‌یابد و این باعث افزایش در تولیدات داخل می‌شود و درامد ملی افزایش می‌یابد، و این باعث افزایش پس انداز می گردد. از طرف دیگر این افزایش درامد، می‌تواند باعث افزایش مصرف و افزایش تقاضا برای کالاهای وارداتی گردد. و این می‌توان خود باعث کاهش پس انداز گردد. از سوی دیگر با افزایش نرخ ارز واردات کاهش می‌یابد، اما واردات بر حسب پول خارجی، اما در محاسبه واردات حقیقی        ( ) افزایش نرخ ارز به صورت ضریب سبب افزایش واردات حقیقی و در نتیجه  مصرف و کاهش پس انداز می‌شود. افزایش نرخ ارز گرایش به بالا بردن سطح قیمتها در داخل دارد که پدیده تورم را پیش می اورد. در اینجا دو سازوکار یکی مستقیم و دیگری غیر مستقیم اثر دارد.کانال مستقیم این است که با افزایش نرخ ارز قیمت کالاهای وارداتی بر حسب پول داخلی افزایش می‌یابد. کانال غیر مستقیم این است که بنگاههای داخلی با افزایش قیمت کالاهای خارجی می‌توانند قیمت ها را بالا ببرند و در بازار نیروی کار، کارگران می‌توانند هنگامی که قیمتهای بالاتر وارداتی هزینه زندگی ایشان را افزایش داده طلب دستمزد بیشتر نمایند. پس تغییرات نرخ ارز با سیاست تورم همراه است، و این تورم خود می‌تواند همانطور که توضیح داده شد باعث کاهش پس انداز گردد. درکشورهای درحال توسعه واردات گسترده این کشورها که بیشتر کالاهای مصرفی است موجب گردیده تا درامدهای ارز ی حاصل از صادرات این کشورها کمک چندانی به افزایش حجم پس انداز و همچنین خرید کالاهای سرمایه ای از خارج ننماید. با توجه به مطالب گفته شده در بالا،  نرخ واقعی ارز بر پس انداز هم می‌تواند اثر مبهمی داشته باشد.

2-3) روش محاسبه پس انداز خصوصی در ایران

از انجا که امار مربوط به پس انداز بخش خصوصی در امارهای رسمی ایران منتشر نمی‌شود، بنابراین محاسبه ان باید به روش دیگری انجام گیرد. در این مطالعه محاسبه پس انداز بر اساس روشی است که دایال گولاتی و کریستین تیمان در مقاله ای با عنوان "پس انداز در اسیای شرقی و امریکای لاتین" از ان استفاده کرده اند1. این روش بر پایه امارهای حسابهای ملی قرار دارد در یک اقتصاد باز رابطه زیر درحالت تعادل و عدم تعادل صدق می کند

 

اگر در رابطه بالا و  را به سمت چپ و را به سمت راست ببریم خواهیم داشت:

 

در سمت چپ کسری یا مازاد پس انداز بخش خصوصی بر سرمایه گذاری بخش خصوصی و کسری یا مازاد بودجه دولت است. در سمت راست  کسری یا مازاد تجاری است. با ساده سازی رابطه بالا می‌توان به رابطه زیر رسید که پس انداز بخش خصوصی است.

 

در این رابطه پس انداز بخش خصوصی ، خالص صادرات و سرمایه گذاری بخش خصوصی است. بنابراین پس انداز بخش خصوصی به قیمت جاری بدست می اید، و با تقسیم ان به تولید ناخالص داخلی به قیمت جاری، نرخ پس انداز بدست می اید.

3-3) ارائه مدل

با توجه به مدل‌های توضیح داده شده در قسمت مبانی نظری، تابع نرخ پس‌انداز خصوصی در کشور ایران به‌صورت زیر تعریف شده است.

 

در این مدل نرخ پس انداز خصوصی است که ازتقسیم پس انداز خصوصی بر تولید ناخالص داخلی بدست می اید

تولید ناخالص داخلی حقیقی است.

نرخ بهره است که برای ان از متغیر نرخ سود بانکی به عنوان جانشین استفاده شده است.

نرخ تورم است که از رابطه زیر بدست می اید

 

 بار تکفل است که برای بدست اوردن ان از  شاخص بار تکفل خالص استفاده می‌شود.

 نرخ واقعی ارز است که برای بدست اوردن ان از شاخص زیر استفاده شده است

 

که در ان نرخ واقعی ارز ،  نرخ اسمی ارز و شاخص قیمت کالاهای در خارج (امریکا) و شاخص قیمت کالاها در داخل است.

محدودیت قرض(توانایی قرض دادن و قرض گرفتن) است که از دو متغیر نسبت نقدینگی بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی و نسبت اعتبارات اعطایی به بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی به عنوان جانشین استفاده می‌شود.

برای براورد مدل بالا و بررسی عوامل موثر بر نرخ پس انداز خصوصی، ابتدا ساکن پذیری متغیرها بوسیله ازمون ریشه واحد مورد بررسی قرار می گیرد پس از انجام ازمون ساکن پذیری، با روش همجمعی یوهانسون یوسیلیوس والگوی تصحیح خطا توابع بالا براورد خواهد شد و در مورد تاثیر متغیرهای مورد بررسی بر روی نرخ پس انداز خصوصی اظهار نظر می‌شود.

 

4- یافته های تحقیق

1-4) ازمون ریشه واحد

فرم عمومی مدل مورد استفاده برای تخمین که در فصل سوم هم توضیح داده شده است به صورت زیر است و در این فصل به تجزیه و تحلیل این مدل می پردازیم.

 

تصریح مدل بالا به صورت زیر است.

 

به منظور بررسی وجود رابطه هم‌‌جمعی[1] بین متغیرهای موجود در الگوی نرخ پس انداز خصوصی ضروری است که از ساکن پذیر بودن متغیرها اطمینان حاصل شود. بنابراین جهت بررسی درجه جمعی  متغیرهای موجود در الگوی مورد نظر از آزمون دیکی- فولر تعمیم‌‌یافته[2] استفاده می‌شود.

در اینجا آزمون ریشه واحد بر روی سطح متغیرها در دو حالت با عرض از مبداء و با عرض از مبداء و روند صورت گرفته است و نتایج آن درجداول (4-1) و (4-2) آمده است.

 

جدول (1- 4 ) نتایج آزمون ساکن پذیری متغیرها در سطح با عرض از مبدا

 

متغیر

ADF (محاسباتی)

ADF  (جدول)

وقفه مناسب

نتیجه

نرخ پس انداز خصوصی

-1.78

-2.94

0

غیر ساکن

بار تکفل

.04

-2.94

1

غیر ساکن

نرخ تورم

-3.37

-2.94

0

ساکن

نسبت نقدینگی بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی

-1.9

-2.94

1

غیر ساکن

اعتبارات اعطایی سیستم بانکی به بخش خصوصی به تولید ناخا لص داخلی 

-.55

-2.94

0

غیر ساکن

نرخ ارز حقیقی

-2.18

-2.94

0

غیر ساکن

تولید ناخالص داخلی

.08

-2.94

1

غیر ساکن

نرخ بهره

-.84

-2.94

0

غیر ساکن

ماخذ: یافته های تحقق

 

 

 

جدول (2-4)نتایج آزمون ساکن پذیری متغیرها در سطح با عرض از مبدا و روند 

متغیر

ADF

(محاسباتی)

 ADF  (جدول)

وقفه مناسب

نتیجه

نرخ پس انداز خصوصی

-1.74

-3.54

0

غیر ساکن

بار تکفل

.19

-3.54

1

غیر ساکن

نرخ تورم

-3.23

-3.54

0

غیر ساکن

نسبت نقدینگی بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی

-1.7

-3.54

1

غیر ساکن

اعتبارات اعطایی سیستم بانکی به بخش خصوصی به تولید ناخا لص داخلی 

-1.37

-3.54

0

غیر ساکن

نرخ ارز حقیقی

-2.77

-3.54

0

غیر ساکن

تولید ناخالص داخلی

-1.42

-3.54

1

غیر ساکن

نرخ بهره

-1.98

-3.54

0

غیر ساکن

   ماخذ: یافته های تحقق

 

همانطور که مشاهده می شود بجز متغیر نرخ تورم  بقیه در سطح ساکن نمی باشند . بنابراین آزمون ریشه واحد بر روی تفاضل مرتبه اول متغیرهای غیرساکن صورت گرفت، که نتایج آن در جدول (4-3) آمده است و متغیرهایی که ساکن نبوده اند با یک بار تفاضل گیری ساکن شده اند.

 

 

 

 

 

جدول (4-3) نتایج ساکن پذیری متغیرها در تفاضل اول

متغیر

ADF

   (محاسباتی)

ADF      (جدول)

وقفه مناسب

نتیجه

نرخ پس انداز خصوصی

-5.44

3.54-

0

ساکن

بار تکفل

-3.24

3.54-

0

ساکن

نرخ تورم

-6.42

3.54-

1

ساکن

نسبت نقدینگی بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی

-4.13

3.54-

0

ساکن

اعتبارات اعطایی سیستم بانکی به بخش خصوصی به تولید ناخا لص داخلی 

-5.05

3.54-

0

ساکن

نرخ ارز حقیقی

-6.31

3.54-

0

ساکن

تولید ناخالص داخلی

-3.39

3.54-

0

ساکن

نرخ بهره

-6.09

3.54-

0

ساکن

 ماخذ: یافته های تحقق

 

2-4) بر آورد روابط بلندمدت بین متغیرها

آزمون انگل _ گرینجر

برای استفاده از روش انگل گرینجر ابتدا متغیرها را به کمک حداقل مربعات معمولی برآورد کرده ایم سپس ازمون ساکن پذیری روی جملات اخلال را انجام داده با مقایسه  مقدار انگل گرینجرتعمیم یافته محاسبه شده و مقدار جدول آن نتیجه می گیریم که فرضیه وجود ریشه واحد برای جملات پسماند پذیرفته نمی شود و جملات پسماند ساکن می باشند و در نتیجه رابطه تعادلی بلند مدت بین متغیرهای الگو برقرار می باشد و در واقع این رابطه کاذب نیست. اما با توجه به مزیتهای روش یوهانسن بر روش انگل گرانجر به براورد روابط بلند مدت بر اساس روش همجمعی یوهانسن می پردازیم.

 

جدول (4 - 4) آزمون دیکی-فولر افزوده بر روی جملات پسماند

ADF جدول

 ADFمحاسباتی

نتیجه رگرسیون

-3.9

-4.1

غیر کاذب

 

بررسی روابط بلند مدت بین متغیرها با کمک آزمون یوهانسن _ یوسیلیوس

در ازمون انگل گرنجر فرض بر این است که یک بردار هم جمع نرمال وجود دارد. در حالی که در مدلهای چند متغیره ممکن است بیش از یک بردار هم انباشته وجود داشته باشد. برای بررسی تعداد بردارهای هم انباشته به روش یوهانسن یوسیلیوس، ابتدا باید وقفه بهینه با استفاده از معیارهای اکائیک یا شوارز بیزین در مدل خود رگرسیون برداری مشخص شود و سپس تعداد بردارهای هم انباشته با توجه به وقفه بهینه و ازمون های اثر یا حداکثر مقدار ویژه، تعیین گردد و در مرحله بعد نتایج بدست امده از براورد بردارهای هم انباشته نشان داده می‌شود. 

* تعیین درجه الگوی خود رگرسیون برداری

برای انجام آزمون یوهانسن در ابتدا آنچه که مهم است تعیین درجه الگوی خود رگرسیون برداری می باشد برای تعیین درجه الگو از معیار شوارتز بیزین و آکائیک استفاده می شود و اگر نتیجه این دو معیار با هم متفاوت بود آماره شوارتز بیزین را مبنا قرار می دهیم. در اینجا به کمک حداقل آماره آکائیک وقفه بهینه  سه و حداقل آماره شوارتز بیزین یک وقفه بهینه بدست می آوریم پس آماره شوارتز بیزین را مبنا قرار می دهیم بنابراین درجه الگو یک می باشد.

 

 

 

 

جدول (5 - 4) : نتیجه آزمون تعیین درجه خودرگرسیون برداری

 

درجه

آماره آکائیک

آماره شوارتز بیزین

0

70.32991

70.67821

1

58.97509

62.10984

2

58.79043

64.71164

3

54.03723

62.74489

4

60.21

63.42

ماخذ: یافته های تحقق

 

 

 

* تعیین تعداد بردارهای همجمعی

برای تعیین تعداد بردارهای همجمعی از آزمون اثر و حد اکثر مقدار ویژه استفاده می کنیم که نتایج حاصل از این آزمونها برای تعیین تعداد بردار همجمعی در جدول  آمده است . همانطور که مشاهده می شود بر اساس آزمون اثر سه بردار همجمعی و همچنین بر اساس آزمون حد اکثر مقدار ویژه  هم سه بردار همجمعی می‌توان بدست اورد در نتیجه هم آزمون اثر و هم حد اکثر مقدار ویژه سه بردار همجمعی را نشان می دهند.

 

 

 

 

 

 

جدول( 6 4 ) : نتایح حاصل از تعیین تعداد بردارهای همجمعی

آزمون حداکثر مقدار ویژه

آزمون اثر

فرضیه H0

فرضیه H1

آماره حدول در سطح 5 درصد

آماره محاسباتی

آماره حدول در سطح 5 درصد

آماره محاسباتی

52.36261

65.56835

159.5297

228.9409

r = 0

r = 1

46.23142

49.32878

125.6154

163.3725

r

r = 2

40.07757

45.89470

95.75366

114.0438

r

r = 3

33.87687

24.97406

69.81889

68.14906

r

r = 4

27.58434

23.44188

47.85613

43.17500

r

r = 5

21.13162

13.67121

29.79707

19.73312

r

r = 6

14.26460

6.061909

15.49471

6.061913

r

r = 7

3.841466

4.400006

3.841466

4.400006

r

r = 8

ماخذ: یافته­های تحقق

در این قسمت روابط تعادلی بلند مدت بین متغیر ها برآورد شده است که نتایج آنها به صورت نرمال  شده در جدول (4-11) آمده است

جدول(7 4 ) : برآورد بردارهای همجمعی نرمال شده

بردار شماره 3

بردار شماره 2

بردار شماره 1

متغیر

1

1

1

نرخ پس انداز خصوصی

-.01

.22

.43

بار تکفل

-.41

2.29

1.1

نرخ تورم

1.008

-.36

.98

نس نقدینگی بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی

-.38

4.3

-.83

اعتبارات اعطایی سیستم بانکی به بخش خصوصی به تولید ناخا لص داخلی

.04

-.09

.007

نرخ ارز حقیقی

-.19

-.36

-.06

تولید ناخالص داخلی

2.77

8.05

-.09

نرخ بهره

                ماخذ: یافته­های تحقیق

3-4) انتخاب بردار مناسب

برای اینکه از بین بردارهای همجمعی مناسب ترین بردار  انتخاب شود از معیار بهمنی ، اسکویی و بروک استفاده می کنیم.

* روش بهمنی اسکویی- بروک

پس از تعیین تعداد بردارهای همجمعی، جهت انتخاب بردار مناسب از میان بردارهای همجمعی بدست امده از معیار بهمنی اسکویی بروک استفاده می‌شود، در این روش:

1-      متغیر وابسته(مشاهده شده) را با مقدار حقیقی ان بر حسب زمان رسم می کنیم

2-      هر یک از بردارهای براورد شده را که از طریق بردارهای همجمعی تخمین زده شده اند را رسم می­کنیم

3-      نزدیک ترین بردار به بردار متغیر وابسته (مشاهده شده) انتخاب می شود.

همانطور که در نمودار ( 4 - 1 ) مشاهده می شود نزدیک ترین بردار به متغیر اصلی ما بردار شماره 1 می باشد که اگر به میانگین مجذور خطای محاسبه شده آنها که در جدول (4 – 11 ) آورده شده است نگاه کنیم متوجه می شویم با توجه به این معیار هم مجدداﱟ بردار شماره 1 پذیرفته می شود .

نمودار(1 -4) انتخاب بردار مناسب با توجه به معیار بهمنی اسکویی و بروک

 

ماخذ: یافته­های تحقیق

3-4) یافته­های تحقیق

با توجه به بردار شماره یک که بردار مورد پذیرش در بلند مدت است، مشاهده می‌شود که درامد ناخالص داخلی اثر مثبت بر نرخ پس انداز خصوصی دارد. میل نهایی به پس انداز بخش خصوصی مثبت و معادل با .06 است. یعنی هرچه درامد زیاد شود نرخ پس انداز خصوصی هم زیاد می‌شود با افزایش یک واحد درامد ناخالص داخلی پس انداز خصوصی به اندازه .06 واحد افزایش می‌یابد و این با تئوری های اقتصادی از جمله تئوری کینز نیز سازگار است.

 اثر بار تکفل بر پس انداز منفی است و این بدین معنی است که با کاهش بار تکفل امکان پس انداز برای افراد در سن فعالیت و شاغل بیشتر می‌شود بنابراین رابطه منفی بار تکفل و پس انداز که طبق تئوری سیکل زندگی انتظار می‌رود مورد تایید است. از انجا که افزایش جمعیت شاغل و کاهش رشد جمعیت، از دلایل کاهش بار تکفل بوده، لذا وجود رابطه مثبت بین جمعیت شاغل و پس انداز و رابطه منفی بین رشد جمعیت و پس انداز نیز مورد تایید است.

علامت ضریب نرخ بهره(نرخ سود بانکی) مطابق انتظار مثبت بوده یعنی با افزایش یک واحد نرخ بهره پس انداز خصوصی به اندازه .09 واحد افزایش می‌یابد. البته همانطور که در قسمت مبانی نظری توضیح داده شد اثر نرخ بهره بر پس انداز از ابهام برخوردار است زیرا این متغیر دارای دو اثر جانشینی و درامدی است که این دو در خلاف هم عمل می کنند و در ایران همانند اکثر کشورهای در حال توسعه اثر جانشینی بر اثر درامدی غلبه دارد.

اثر نرخ تورم بر پس انداز خصوصی همانطور که انتظار می رفت یک اثر منفی است با افزایش نرخ تورم به اندازه یک واحد پس انداز خصوصی به اندازه 1.1 واحد کاهش می‌یابد. و دلیل این امر شاید این باشد که با افزایش تورم ارزش و قدرت خرید انواع دارایی‌ها کاهش می‌یابد در ضمن در کشور ما که که یک شرایط تحدید شده مالی پا برجاست با افزایش تورم نرخ واقعی بهره منفی می گردد و تمایل به مصرف افزایش می‌یابد و در نتیجه پس انداز کاهش می‌یابد.

اثر نرخ واقعی ارز بر پس انداز خصوصی همانطور که انتظار می‌رود یک اثر منفی است یعنی با افزایش نرخ واقعی ارز به میزان یک واحد پس انداز خصوصی به میزان .007 واحد کاهش می‌یابد .زیرا اگر تغییرات نرخ ارز به صورت افزایش نرخ ارز که همان کاهش ارزش پول ملی است اتفاق بیفتد این باعث افزایش صادرات حقیقی و کاهش واردات می‌شود. چون با این افزایش برای خرید هر واحد پول خارجی باید پول داخلی بیشتری پرداخت شود، پس کالاهای خارجی نسبت به کالاهای داخلی گرانتر شده، در نتیجه این تغییرات، میزان تقاضا در داخل کشور افزایش می‌یابد و این باعث افزایش در تولیدات داخل می‌شود و درامد ملی افزایش می‌یابد، و این باعث افزایش پس انداز می گردد. از طرف دیگر این افزایش درامد، می‌تواند باعث افزایش مصرف و افزایش تقاضا برای کالاهای وارداتی گردد. و این می‌توان خود باعث کاهش پس انداز گردد. از سوی دیگر با افزایش نرخ ارز واردات کاهش می‌یابد، اما واردات بر حسب پول خارجی، اما در محاسبه واردات حقیقی( ) افزایش نرخ ارز به صورت ضریب سبب افزایش واردات حقیقی و در نتیجه  مصرف و کاهش پس انداز می‌شود.

در رابطه با محدودیت قرض این متغیر اثر مبهمی بر پس انداز خصوصی دارد از یک طرف باعث باعث افزایش نرخ پس انداز خصوصی و از طرف دیگر باعث کاهش ان می‌شود. برای این متغیر از دو جانشین استفاده شده است، یکی اعتبارات اعطایی سیستم بانکی به بخش خصوصی که از این طریق، افزایش این اعتبارات باعث رونق فعالیتهای بخش خصوصی و افزایش درامد و در نتیجه افزایش پس انداز می‌شود. و دیگری نسبت حجم نقدینگی بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی  که از  طریق این متغیر محدودیت قرض اثر منفی بر نرخ پس انداز دارد. چون این متغیر در کشورهای در حال توسعه به عنوان شاخص توسعه مالی است و در کشور ایران برخلاف سایر کشورها نشانگر وسعت و تعمیق بازارهای مالی نبوده و در واقع ضعف ابزار مالی در چنین روندی موثر است.

   4-4) برآورد رابطه کوتاه مدت بین متغیرها با ستفاده از الگوی تصحیح خطا

وجود همجمعی بین مجموعه ای از متغیرهای اقتصادی مبنای آماری استفاده از الگوی تصحیح خطا را فراهم می آورد .این الگوها در کارهای تجربی از شهرت فزاینده ای برخوردارند . عمده ترین دلیل شهرت الگوهای تصحیح خطا آن است که نوسانات کوتاه مدت متغیرها را به مقادیر تعادلی بلند مدت آنها ارتباط می دهد .وقتی دو متغیر  و  هم جمع باشند یک رابطه تعادلی بلند مدت بین آنها وجود دارد . البته درکوتاه مدت ممکن است که عدم تعادلهایی وجود داشته باشد در این صورت می توان جمله خطای رابطه زیر را به عنوان خطای تعادل تلقی کرد.

 

 

 

اکنون می توان این خطا را برای پیوند دادن رفتار کوتاه مدت  را با مقدار تعادلی بلند مدت آن مورد استفاده قرار داد . بدین منظور می توان الگویی به صورت زیر تنظیم کرد :

 

که درآن   جمله خطای برآورد در رگرسیون قبل با یک وقفه زمانی است یک چنین الگویی به الگوی تصحیح خطا معروف است که در آن تغییرات در    به خطای تعادل دوره قبل ارتباط داده شده است .

 

 

جدول (8- 4) : نتایج تخمین به کمک الگوی تصحیح خطای برداری

متغیر

ضریب

آماره t

DPS(-1)

.37

1.27

DDR(-1)

-.04

1.85

DINF(-1)

-.26

-2.48

DM2GDP(-1)

.78

2.39

DPC(-1)

-.57

-1.26

DRER(-1)

.01

1.3

DRGDP(-1)

.07

.64

DRI(-1)

-.8

-1.38

C

-.6

-.43

DUO

10.68

2.47

DUW

-.71

-.38

ECM(-1)

-.90

-4.4

 

نتایج تخمین به کمک الگوی تصحیح خطای برداری در جدول (8-4) آمده است و از انجا که ضریب تصحیح خطای برداری  منفی، کوچکتر از یک و کاملا معنی دار و برابر (90/- ) شده است، می‌توان نتیجه گرفت اگر یک شوک، پس انداز خصوصی را تحت تاثیر قرار دهد و از تعادل بلند مدت خارج نماید، طی هر دوره کوتاه مدت در این الگو بیش از 90 درصد از این انحراف تصحیح می‌شود و بار دیگر به تعادل باز خواهیم گشت. همچنین معنادار بودن ضریب تصحیح خطا نشان دهنده درون زایی متغیر وابسته است. در این الگو DUW و DUO به ترتیب نشان دهنده متغیر مجازی برای سالهای جنگ( برای سالهای 67-59 یک و برای بقیه سالها عدد صفر ) و شوک درامدهای نفتی( برای سال 1353 برابر با یک و برای بقیه سالها عدد صفر ) است، و همانطور که مشاهده می‌شود جنگ بر پس انداز خصوصی اثر منفی و درامدهای نفتی اثر مثبت داشته است. 

  5-نتیجه­گیری و پیشنهادات

 

1-5) نتیجه­گیری

با توجه به نتایج ریشه واحد برای بررسی ساکن پذیری متغیرها به این نتیجه رسیدیم که تمامی متغیرها به جز متغیر نرخ بهره  در سطح ساکن پذیر نبوده اما در تفاضل همگی ساکن هستند. همچنین با استفاده از معیار شوارتز بیزین  به این نتیجه رسیدم که وقفه مناسب برای مدل وقفه یک است.

 در ادامه تخمین ضرایب در بلند مدت به این نتیجه رسیدیم که اثر  متغیرهای  نرخ بهره، تولید ناخالص داخلی و نسبت تسهیلات اعطایی سیستم بانکی به بخش خصوصی  به تولید ناخالص داخلی بر نرخ پس انداز خصوصی مثبت است. از طرف دیگر اثر متغیرهای نرخ تورم، نرخ ارز حقیقی، بارتکفل و نسبت نقدینگی بخش خصوصی به تولید ناخالص داخلی بر نرخ  پس انداز خصوصی  منفی است.

در کشور ایران اثر همانند دیگر کشورهای در حال توسعه اثر جانشینی نرخ بهره بر اثر درامدی غلبه دارد و این اثر باعث افزایش پس انداز می‌شود.

شرایط تحدید شده مالی که در کشور ایران حاکم است می‌تواند یکی از دلایلی باشد که باعث می‌شود با افزایش تورم نرخ پس انداز کاهش پیدا کند.

یکی از عوامل موثر بر نرخ پس انداز خصوصی درامد است که این عامل اثر مثبت بر پس انداز خصوصی داشته است . این متغیر می‌تواند به متغیر بار تکفل ارتباط داشته باشد بدین ترتیب که کم بودن بار تکفل یعنی افزایش درامد.

نتیجه براورد مدل در کوتاه مدت حاکی از این است که اگر یک شوک نرخ پس انداز خصوصی را تحت تاثیر قرار دهد در هر دوره کوتاه مدت حدود 90 درصد از انحراف رابطه تعادلی بلند مدت تصحیح می‌شود و دوباره به تعادل بر می گردیم.

 

2-5) پیشنهادات

1- با توجه به اینکه بر اساس معادله براورد شده نسبت نقدینگی به تولید ناخالص داخلی اثر منفی بر پس انداز خصوصی داشته است ، لذا سیاستهای پولی باید در راستای محدود نمودن رشد عرضه پول متحول شود. 

2- افزایش نرخهای سود بانکی در جهت مثبت نمودن نرخ واقعی بهره ، رهایی سیستم بانکی از اجرای تکالیف دستوری و تبصره‌های قانون بودجه و توجه به معیار سود اوری در اعطای اعتبارات از جمله مواردی است که می‌تواند باعث افزایش انگیزه برای پس انداز و سرمایه گذاری شود.

3- در زمینه سیاست­های ارزی همانگونه که دیدیم نرخ واقعی ارز بر پس انداز خصوصی اثر باز دارنده ای دارد اتخاذ رویه‌های ارزی با ثبات و حرکت در جهت حذف ما به التفاوت نرخ رسمی و بازار می‌تواند  در جهت افزایش پس انداز موثر باشد .

4- کاهش بارتکفل  از طریق کاهش رشد جمعیت و یا افزایش اشتغال می‌تواند امکان پس انداز برای جمعیت فعال را فراهم کند و باعث افزایش پس انداز شود. لذا ادامه سیاستهای کنترل جمعیت و تلاش برای اشتغال بیشتر توصیه می گردد..

5- با توجه به رابطه مثبت بین نرخ پس انداز خصوصی و تولید ناخالص داخلی سیاستی اتخاذ شود که باعث افزایش تولید ناخالص داخلی شود.



1 . محمد قربانی و بهاءالدین نجفی (1376) "ظرفیت پس انداز و سازه های موثر بر پس انداز روستائیان در استان فارس" پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی ، دانشگاه شیراز.

1. احمد مجتهد وافشین کرمی(1378) ارزیابی متغیرهای موثر بر رفتار پس انداز ملی در اقتصاد ایران" ، فصلنامه پزوهشنامه بازرگانی ، شماره 27، صفحه 28-1.

2. Auto-Regressive Distributed Lag (ARDL -).

3. Error Correction Model (ECM).

1. جاوید بهرامی وپروانه اصلانی (1383) " بررسی عوامل موثر بر پس انداز بخش خصوصی در ایران" فصلنامه پزوهشنامه بازرگانی ، شماره 23 ، صفحه  145- 119.

2. حمید ابریشمی و محسن نامور (1383) " عوامل تعیین کننده پس انداز خصوصی  با تأکید بر بازارهای مالی در ایران " فصلنامه پزوهشنامه بازرگانی ، شماره 73 صفحه 35- 1. 

 

1. Ashok K. Lahiri (1998) "Dynamics of Asian savings: the role of growth and age structure " IMF,WP/88/49.

2. Manmohan,Kumar and Mohamad,Elerian(1998) "Mobilization of saving in development contries :the case of the Islamic Republic of Iran" WORKING PAPE.

 

  1. Perma Chandra Athukorala and kual Sen (2004) " The determinants of private saving in India" World development, Vol. 32, No. 3, pp.491-503.

 

2. Paul ,Rinedy , (2004). "A time series approach to the determination of savings rates" International Economic Journal, Vo l 18, No. 2, PP 147-159.

 

1. Kwack , Sung  Yeung and Young Sun Lee (2005). "What  determines saving rates inKorea? the role of demography" Journal of Asian Economics, Vol.16, PP 861-873.

 

1. Mohsin Hasnain, Ahmad, Zeshan  Atiq  Shaista Ala  and Muhammad. Butt (2006) " The impact of demography, growth and public policy on husehold saving a case study of Pakistan", Asia-Pacific Development Journal, Vol.13, No,2.

2. Narayan, Paresh and Saud AL Siyabi, (2005) "An empirical investigation of the determinants of Oman's nationalsavings." Economics Bulletin, Vol. 3, No. 51 pp. 1−7.

 

1. Loayza, Norman, Klaus, Schmidt Hebbel and Luis Servén. (2000). "Saving in developing countries" World Bank Economic Review., Vol.14, No. 3, pp. 393-414.                                         

generalized-method –of-moment(GMM) 2-.

3. Metin Ozcan, Kivilcim Asli Gunay and Seda Ertac (2006)."Determinats of private saving behaviour in Turkey".

 

1. Ales , Bulir and Andrew , Swiston (2006) " What explains Private saving in M Exico? IMF,WP/06/191.

2. Diamond Model.

3.Overlapping Generation Mode.

 

 

 

 

 

1. David, Rome (2006) "Advanced macroeconomics" p,76.

1. William H. Branson(1979), Macroeconomic theory and policy, p, 196.

1. محمد قربانی(1375) ، صفحه 2.

1. Dayal Gulait, Anurdha And Thimann,Christian,(1997), Saving In South-East Asia And Latin America,Imf,Working Paper,No,97/110,Pp,7-12.

1. Cointegration.

2. Augmented Dickey-Fuller (ADF).

منابع
-
 
ابریشمی، حمید و نامور، محسن (1383) " عوامل تعیین کننده پس انداز خصوصی  با تأکید بر بازارهای مالی در ایران " فصلنامه پزوهش‌نامه بازرگانی ، شماره 73 صفحه 35- 1.
- بهرامی، جاوید و اصلانی، پروانه (1383) " بررسی عوامل موثر بر پس انداز بخش خصوصی در ایران" فصلنامه پزوهش‌نامه بازرگانی ، شماره 23 ، صفحه  145- 119.
- پوریان، حیدر (1378) " عوامل موثر بر پس ا نداز در ادبیات اقتصادی و برداشتی از موانع پس انداز در ایران" مجموعه مقالات هشتمین کنفرانس سیاستهای پولی وارزی تهران  موسسه تحقیقات پولی وبانکی.
-  کریمی، علی  (1373) "  توسعه مالی و رفتار پس انداز در ایران "  پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اقتصادی دانشگاه شیراز.
- مجتهد، احمد و کرمی، افشین (1378)  ارزیابی متغیرهای موثر بر رفتار پس انداز ملی در اقتصاد ایران"  ، فصلنامه پزوهش‌نامه بازرگانی ، شماره 27، صفحه 28-1.
- مجرد، محمد جعفر (1377) "وضعیت اقتصادی جهان پس از بحران مالی اسیا ودور نمای رشد اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران"  مجموعه مقالات هشتمین کنفرانس سیاستهای پولی وارزی تهران  موسسه تحقیقات پولی وبانکی.
-  میرزایی،مسعود (1373)  "تخمین تابع پس انداز در اقتصاد ایران "  پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اقتصادی دانشگاه امام صادق.
- نجفی، بهاءالدین و قربانی، محمد (1376) "ظرفیت پس انداز و سازه‌های موثر بر پس انداز روستائیان در استان فارس" پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی ، دانشگاه شیراز.
 
- Ales , Bulir and Andrew , Swiston (2006) " What explains private saving in Mexico? " IMF,WP/06/191.
- Ashok K. Lahiri (1998) "Dynamics of Asian savings: the role of growth and Age Structure " IMF,WP/88/4.
- Besanger, Serge, Ross, S. Gupst, and Ian Mcdonald (2000) "Demographic change in Asia the impact on optimal national saving " ,IMF ,.WP/00/115.
- David, Rome (2006) "Advanced macroeconomics” p,76.
- Kwack , Sung  Yeung and Young Sun Lee (2005). "What  determines saving rates in Korea? the role of demography" Journal of Asian Economics, Vol.16, pp 861-873.
- Loayza, Norman, Klaus, Schmidt Hebbel and Luis Servén. (2000). "Saving in developing countries: an overview."the World Bank Economic Review., Vol.14, No. 3, pp. 393-414.
- Manmohan,Kumar And Mohamad,Elerian(1998) "Mobilization of saving in development contries :the case of the Islamic Republic of Iran"IMF.
- Metin Ozcan, Kivilcim;Asli Gunay and Seda Ertac (2006)."Determinats of private saving behaviour in Turkey".
- Mohsin Hasnain, Ahmad, Zeshan  Atiq  Shaista Ala  and Muhammad S. Butt (2006) " The impact of demography, growth and public policy on husehold saving a case study of Pakistan" Vol. 13, No. 2.          
- Narayan, Paresh and Saud al Siyabi, (2005) "An empirical investigation of the determinants of Oman's nationalsavings." Economics Bulletin, Vol. 3, No. 51 pp. 1−7.
- paul ,Rinedy , (2004). "A time-series approach to the determination of savings rates" International Economic Journal, Vo l 18, No. 2, pp 147-159.
- Perma Chandra Athukorala and kual Sen (2004) " The determinants of private saving in India" Vol. 32, No. 3, pp.491-503.
- Roger, kelly and George, Mavrotas  (2003);"Financial sector development futile or fruitful? an examination of the determinants of savings in Srilanka",World Institute for Development Economics Research, United Nations University, Discussion Paper No. 2003/14.
- William H. Branson(1979), Macroeconomic theory and policy, p, 196.