بررسی تطبیقی کسب‌وکارهای خانگی در راستای تحقق سیاست‌های کلی اشتغال

مقدمه
تولید در خانه به عنوان یک فرایند جدی و در حجمی قابل توجه به عنوان کسب‌وکار خانگی همواره در همه جای دنیا مورد توجه بوده و توانسته است تمام یا بخشی از نیازهای درآمدی واحد خانوار را رفع کند. کسب‌وکار خانگی بیش از آنکه مبتنی بر سرمایه‌های اقتصادی باشد، متکی بر نیروی کار و منابع خانواده است. از این رو افراد می‌توانند در شرایطی که نرخ بیکاری بالاست و سازمان‌های مسئول از اشتغالزایی ناتوان هستند، به ایجاد اشتغال بپردازند و شرایط را برای رشد اقتصادی خود و کشور، فراهم کنند.
در حال حاضر تحولات اقتصادی، نبود امنیت اقتصادی، ناپایداری شغلی، تغییر ساختار صنعتی، کوچک‌شدن سازمان‌ها و توجه به برون‌سپاری، زمینه را برای رشد کسب‌وکارهای خانگی فراهم کرده است و از طرف دیگر تغییرات اجتماعی و تکنولوژیک نیز کار در خانه را به یک سبک زندگی مبدل کرده است؛ به طوری که توجه به کسب‌وکارهای خانگی هم در کشورهای توسعه‌یافته و هم در حال توسعه افزایش یافته و در بسیاری از کشورهای فقیر و ثروتمند قابل مشاهده است. در ایران کسب‌وکار خانگی سابقه زیادی دارد و نمونه‌های آن مانند قالیبافی، گلیم‌بافی و انواع نساجی‌های سنتی، در بخش‌های مختلف کشور قابل مشاهده است. با این حال در سال‌های اخیر به علت افزایش بیکاری، به‌ویژه در جوانان و اقشار تحصیل‌کرده، هزینه‌های ایجاد شغل و تمایل افراد به خود‌اشتغالی با هزینه پایین، توجه به کسب‌وکارهای خانگی در مردم و مسئولین حوزه اشتغال‌زایی افزایش پیدا کرده است که می‌تواند موجب ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و تحقق بخشی از اهداف سیاست‌های کلی اشتغال کشور شود.
در این بررسی به دنبال پاسخگویی به این سؤال هستیم که چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی در کسب‌وکارهای خانگی در سه کشور بررسی‌شده وجود دارد و چه شرایط زمینه‌ای موجب رشد آن‌ها به عنوان یک فرصت شغلی شده است. از این رو در این مقاله با رویکردی تطبیقی و مقایسه‌ای ابتدا نگاهی به کسب‌وکارهای خانگی در کشورهای ایران، انگلستان و هند خواهیم داشت و سپس به بررسی شرایط و حمایت‌های انجام‌شده از آن‌ها می‌پردازیم.
1- ادبیات موضوع
1-1- تعریف کسب‌وکار
کسب‌وکار فعالیتی است مستمر در تولید یا عرضه کالا و خدمات که برای کسب درآمد انجام می‌شود. نکته حائز اهمیت درباره کسب‌وکار، این است که تنها هدف آن کسب سود اقتصادی نیست، بلکه گاه سود اجتماعی و نفع بقیه نیز مطرح است. از این‌رو می‌توان این کسب‌وکارها را به کسب‌وکار اقتصادی و اجتماعی تفکیک کرد. در کسب‌وکارهای اجتماعی سود‌رساندن به دیگران اهمیت بیشتری نسبت به سود صاحب کسب‌وکار پیدا می‌کند.
1-2- کسب‌وکار خانگی
کسب‌وکار خانگی فعالیتی است مستمر در تولید یا عرضه کالا و خدمات که برای کسب درآمد، در محل سکونت افراد انجام می‌شود. بر اساس معیارهای متفاوت متخصصان، دسته‌بندی‌های متنوعی از کسب‌وکارهای خانگی ارائه کرده‌اند. یکی از این معیارها میزان استفاده کسب‌وکارها از تکنولوژی‌های نوین است. بنابراین دو شکل از کسب‌وکار خانگی وجود دارد؛ شکل اولکسب‌وکارهایی در حوزه مشاغل سنتی هستند یا مشاغلی که برای انجام آن‌ها نیاز چندانی به تکنولوژی نوین نیست. این نوع کسب‌وکارها می‌توانند کارهایی نظیر مشاوره مالی، آموزش و مربیگری در منزل، ساخت صنایع دستی، آشپزی و غیره باشند (دولی، مارگیر و راسکا، 2006). شکل دوم ناظر بر فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی هستند که امروزه فرصت‌های شغلی جدیدی برای کسب‌وکارهای خانگی فراهم کرده‌اند. علاوه بر آن این فناوری‌ها بر فرایند کسب‌وکار خانگی نیز تأثیر داشته‌اند و فرصت‌هایی از قبیل کاهش هزینه مبادله، انتشار اطلاعات، مشاوره از راه دور، آموزش مستمر، تبلیغات، دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی، شناخت نیازهای بازار و غیره را به وجود آورده‌اند (دانشنامه کسب‌وکار خانگی، 2016).
1-3- حمایت‌های دولت و فضای کسب‌وکار
برای رشد و موفقیت کسب‌وکارها، فضای کسب‌وکار و حمایت‌های محیطی مانند زیرساخت‌های خدماتی، شرایط اقتصاد خانگی و سیاست‌های دولت (عبدالکراد و محمد، 2009) بسیار اهمیت دارد؛ به طوری که برخی از آن به عنوان محیط حمایت‌کننده یاد می‌کنند. زیرساخت‌هایی چون ساختارهای اقتصادی، سیاسی، قانونی، مالی، تدارکاتی و اجتماعی از عوامل مؤثر بر کسب‌وکار هستند و می‌توانند، نگرش‌ها و رفتارهای کارآفرینانه را تسهیل کنند (احمدپور و مقیمی، 2016). محیط کسب‌وکار به عنوان کل محیط اطراف که تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر عملکرد کسب‌وکار دارد نیز شناخته می‌شود و بسیاری از جنبه‌های آن تحت تأثیر عملکرد، سیاست‌ها، حمایت‌ها و کارآمدی دولت است.
داشتن دیدگاه غیرجدی و منفی مانند تفریحی‌بودن، نیمه‌وقت‌بودن، غیرقانونی‌بودن کسب‌وکارخانگی و غیره مانعی بر سر راه توسعه کسب‌وکارهای خانگی است (دانشنامه کسب‌وکار خانگی، 2016). به طوری که میسون و همکارش در بررسی کسب‌وکارهای خانگی در اسکاتلند اولین پیشنهادی که برای حمایت از این نوع کسب‌وکارها می‌دهند این است که سیاست‌گذاران این نوع کسب‌وکار را جدی تلقی کنند (میسون و روسکخ، 2015). کسب‌وکارهای خانگی بخشی از استراتژی معیشت پایدار خانواده‌های کم‌درآمد هستند و دولت‌ها می‌بایست جهت‌گیری مثبتی نسبت به آن‌ها داشته باشند و بپذیرند این کسب‌وکارها برای کشور، شهر، اجتماع محلی و اقتصاد واحد خانوار مفید هستند (کلت و تیپل، 2002).
دولت در دو بُعد مقررات و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک، می‌تواند تأثیرات بالقوه‌ای روی کسب‌وکارهای خانگی داشته باشد (میسون و روسکخ، 2015). علی و همکارانش بر اساس مدل گرینر برنامه‌های مربوط به حمایت از کسب‌وکارهای خانگی را در سه مرحله شناسایی کرده‌اند؛ راه‌اندازی، بقا و رشد (علی، پاگی و برن، 2011). بررسی‌ها نشان داده بیشتر اقدامات دولت مربوط به مرحله راه‌اندازی و بقاست و برای رشد کسب‌وکارهای خانگی اقدامات حمایتی چندانی صورت نگرفته است (علی و همکاران، 2011؛ جین و کوروسانس، 2013). در حالی که در هر مرحله نیازهای حمایتی متفاوتی وجود دارد، در مرحله اول نیازهای اطلاعاتی مربوط به قوانین، مالیات و طرح برنامه‌ریزی مطرح است. در مرحله بقا، نیاز به حمایت‌هایی چون توسعه بازار، مدیریت زمان و آموزش مهارت‌های مربوط به کسب‌وکار لازم است. در مرحله رشد می‌بایست حمایت‌هایی به منظور پاسخگویی به نیازهای جدید کسب‌وکار خانگی انجام شود که شامل حمایت‌هایی نظیر آموزش، پژوهش و توسعه شبکه برای کسب‌وکارهای خانگی است.
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر این کسب‌وکارها قوانین این حوزه است. وضع قوانین و مقررات با اهداف و انگیزه‌های مختلف، ازجمله مداخلات دولت در اقتصاد است که می‌تواند شرایط محیط کسب‌وکار را تغییر دهد (مهربانی، 2011). تأثیری که قوانین دولتی روی کسب‌وکارهای خرد و کوچک دارند، بیش از کسب‌وکارهای بزرگ است (بیلی، 2004). بنابراین ماهیت و فرایند اجرای این قوانین بسیار مهم است.
برخی از کشورها تغییرات بیش ازحد و غیرمنتظره‌ای در سیاست‌ها، قوانین و دستورالعمل‌ها هستندکه به معنای غیرقابل اعتماد بودن محیط کسب‌وکار است. ثبات نسبی و طول عمر معقول سیاست‌ها و قوانین در یک محیطِ اقتصادی قانونمند و قابل پیش‌بینی‌بودن تغییرات در سیاست‌ها و قوانین، موجب آرامش خاطر برای کارگزاران اقتصادی می‌شود (حسین‌زاده و ملک،2011). پیش‌بینی‌ناپذیری باعث می‌شود کسب‌وکارها ترجیح بدهند دور از نظارت دولت بمانند. از طرف دیگر دولت‌ها می‌بایست قوانین را با تغییرات هماهنگ کنند تا قوانین قدیمی و بدون انعطاف مانع از شکل‌گیری و رشد کسب‌وکارهای نوپا نباشند.
هدف از سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری تصویب شیوه‌ها و روش‌هایی است که افراد و سازمان‌ها در پیش می‌گیرند که می‌تواند در امور مدنظر راهگشا باشد (ردموند و واکر، 2010). اما گاه سیاست‌گذاری‌ها بیش از آنکه حمایتگر باشند، مانع رشد و توسعه کسب‌وکارهای خانگی‌اند؛ برای مثال در استرالیا برخی قوانین (مانند قانونی که از استخدام بیش از دو نفر که عضو واحد خانوار نیستند، جلوگیری می‌کند) به‌وضوح رشد این کسب‌وکارها را محدود می‌کند. میسون و روسکه نیز یکی دیگر از مشکلات سر راه کسب‌وکارهای خانگی را ا ابهام و نبود وضوح قوانین در این حوزه می‌دانند.
علاوه بر وضع قوانین و حمایت‌های کارآمد، اطلاع‌رسانی سریع و به‌موقع درباره این قوانین و حمایت‌ها امر بسیار مهمی است. بررسی‌های علی در استرالیا نشان داد، اکثر صاحبان کسب‌وکارها از خدمات پشتیبانی دولتی و سیاست‌هایی که ممکن است از طریق آن بتوانند کسب‌وکار خودشان را بهبود ببخشند، بی‌اطلاع بودند (علی و همکاران، 2011). بی‌اطلاعی از مقررات و حمایت‌ها باعث می‌شود کسب‌وکارها نتوانند به‌موقع از آن‌ها بهره‌مند شوند. دولت‌ها نیز هنگام سیاست‌گذاری و ارائه حمایت به این کسب‌وکارها با چالش‌هایی روبه‌رو هستند که کار را برای آن‌ها دشوار می‌کند. از جمله آن‌ها انزوا و دیده‌نشدن، محدودیت‌های قانونی، چالش‌های رقابت‌پذیرشدن، بازاریابی، بسته‌بندی و قیمت‌گذاری و جاانداختن این مطلب است که کسب‌وکارهای خانگی ماهیت قانونی دارند (دانشنامه کسب‌وکار خانگی، 2016).
1-4- جمع‌بندی چارچوب تئوریک
امروزه کسب‌وکارهای خانگی در شکل‌های مختلف آن، که با استفاده از امکانات خانه راه‌اندازی می‌شوند، نقش مؤثری بر کاهش معضل بیکاری و پیامدهای ناشی از آن، افزایش درآمد واحد خانوار و رفاه خانواده، کاهش هزینه دولت در تولید و اشتغال و بهبود اقتصاد محلی و ملی دارند. با توجه به تغییرات تکنولوژیک، اجتماعی و فرهنگی این امکان برای افراد فراهم شده تا با هزینه پایین، یک کسب‌وکار ایجاد کنند. تحت تأثیر این عوامل در سال‌های اخیر در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه این کسب‌وکارها ابتدا مورد توجه مردم قرار گرفت و به‌تدریج دولت‌ها با توجه به پیامدهای آن خواهان ایجاد بستر و فضای مناسب برای رشد، بقا و تداوم این کسب‌وکارها شدند. دولت از طریق قوانین و حمایت می‌تواند ساختار تجهیزکننده‌ای برای این کسب‌وکارها فراهم کند. هرچند بررسی‌ها نشان داده گاه سیاست‌گذاری‌ها و قوانین بیش از آنکه حمایتگر باشند، می‌توانند مانعی برای رشد و توسعه کسب‌وکارهای خانگی باشند و حمایت‌های دولتی نیز عموماً محدود به مرحله شکل‌گیری و تا حدی بقای این کسب‌وکارهاست.
1-5- پیشینه پژوهش
در ادامه به برخی از تحقیقاتی خواهیم پرداخت که به بررسی کسب‌وکارهای خانگی توجه داشته‌اند. همان‌طور که در جدول شماره 1 مشاهده می‌کنید، مطالعات تطبیقی چندانی در این حوزه انجام نشده است و آنچه انجام شده بررسی شرایط این کسب‌وکارها و ارائه پیشنهادات با توجه به شرایط موجود است و مطالعه‌ای که ویژگی این کسب‌وکارها، حمایت‌های انجام‌شده از آن‌ها و فضای کسب‌وکار در کشورهای مختلف را به شکل تطبیقی بررسی کند، وجود ندارد. این مطالعات می‌تواند فهم مناسبی درباره اهمیت این کسب‌وکارها و نیازهای حمایتی آن‌ها به افراد فعال در این حوزه بدهد.
2- روش‌شناسی پژوهش
در پاره‌ای موارد داده‌هایی برای یک رشته تحلیل گردآوری شده‌اند و برای انجام تحقیقات جدید در دسترس محققان قرار می‌گیرند. این داده‌های رسمی موجود یا به صورت خام‌اند و محققان دیگر می‌توانند آن‌ها را تحلیل کنند (تحلیل ثانوی مجموعه اطلاعاتی است که محقق قبلی تهیه کرده است) یا به صورت آمارند که محققان می‌توانند این آمارهای موجود را دوباره تحلیل کنند (بیکر، 2007). در این بررسی نیز آمارهای موجود در ده‌ها مطالعه مختلف بررسی و در صورت امکان مقایسه استفاده شدند.
در این روش باید فهمید داده‌های سنجش همانی است که باید سنجیده شود و در‌واقع سنجه‌ها همانی است که برای متغیرهای مورد‌نیاز تحقیق مناسب‌اند. از این رو برای انتخاب مجموعه اطلاعات می‌بایست به این نکات توجه کرد: کیفیت سازمان گردآوری داده‌ها، هدف محققان اولیه و اینکه معرف‌های مجموعه اطلاعات تا چه حد امکان آزمایش موضوع تحقیق را فراهم می‌کنند (بیکر، 2007). البته از آن رو که این داده‌ها را قبلاً تیم متخصصان آن‌ها جمع‌آوری کرده‌اند و از پیش درباره‌شان انتقاد شده است و همچنین ارزیابی و اصلاح ‌شده‌اند، می‌توان از روایی و اعتبار آن‌ها اطمینان داشت.
در این بررسی تلاش شد به طور اجمالی با قوانین، سیاست‌گذاری‌های دولت‌ها و نهادهای عمومی درباره کسب‌وکارهای خانگی و حمایت از آن‌ها آشنا شویم. علاوه بر داده‌های مؤسسات تحقیقاتی در هر کشور از داده‌های جهانی شامل شاخص جهانی کارآفرینی شاخص رقابت‌پذیری جهانی و اطلاعات بانک جهانی نیز استفاده شده است.
3- یافته‌های پژوهش
3-1- انگلستان و کسب‌وکار خانگی
بر اساس بررسی‌ها، از سال 2009 به بعد کسب‌وکارها در انگلستان برای رشد، دچار چالش‌هایی شده‌اند و به دنبال تطبیق خودشان با چالش‌های پیش‌رو هستند (موسسه حسابداران خبره در انگلستان و ولز، 2011). با توجه به شرایط اقتصادی پیش‌آمده و همچنین تغییرات تکنولوژیک، کسب‌وکارهای خانگی برای رشد، چشم‌انداز مطلوبی در انگلستان دارند. در سال 2014 حدود 2/9 میلیون کسب‌وکار خانگی، به اندازه 300 میلیون پوند در اقتصاد این کشور تأثیرگذار بوده‌اند.
رشد کسب‌وکارهای خانگی در انگلستان تحت‌تأثیر دو روند جداگانه است، روند اول، شکل‌گیری شرکت‌های بزرگی نظیر بریتیش تلکام بود که موجب صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری شد. این شرکت‌ها و خدماتشان موجب شدند، بهره‌وری کار در خانه مشابه بهره‌وری در محل کار، باشد. روند دوم، رشدی بود که در شکل‌گیری کسب‌وکارهای خانگی بر اساس تصمیمات و تجربه‌های فردی و با استفاده از امکانات موجود، اتفاق افتاد. امروزه دو‌سوم کارکنان خانگی، صاحبان کسب‌وکارهای خانگی هستند (میسون، کارتر و تگ، 2008)(مرکز ملی آمار، 2014).

بر اساس تقسیم‌بندی‌های دفتر آمارهای ملی انگلستان، در کسب‌وکارهای خانگی، افراد دو دسته‌اند؛ دسته اول کسانی که در خانه یا زمینشان کار می‌کنند و دوم کسانی که مشتریانشان و خریدارانشان را در جای دیگری ملاقات می‌کنند و از خانه به عنوان مبنای کارشان استفاده می‌کنند.

3-2- هند و کسب‌وکارهای خانگی
کار مبتنی بر خانه در هند پدیده جدیدی نیست، ریشه‌های تاریخی آن را می‌توان در مشاغل سنتی و خانه‌محور در اقتصاد روستایی و معیشت وابسته به زمین مشاهده کرد. تعداد زیادی از کسب‌وکارهای مبتنی بر خانه مانند تولید و فروش لبنیات، حصیر، بافندگی و غیره برای مصرف خانگی و فروش در بازار تولید می‌شده است (سین‌ها، 2006). در سال‌های اخیر در اقتصاد هندوستان اتفاقاتی افتاده است که مشاغل خانگی در آن رشد بیشتری داشته است، در سال 1991 اصلاحات اقتصادی اتفاق افتاد، این اصلاحات شامل تغییر در سیاست‌های تجاری مانند لغو محدودیت‌های کمّی و آزادسازی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، تشویق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ساده‌سازی مقررات و قوانین حاکم بر کار و سرمایه است.
مهم‌ترین نتیجه اصلاحات اقتصادی، افزایش رقابت در اقتصاد بود. آزادسازی تجاری موجب برچیده‌شدن محدودیت‌های کمّی و کاهش موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای شده است. استراتژی کاهش قیمت با حفظ رقابت موجب افزایش قراردادها با شرکت‌های کوچک‌تر به منظور کاهش هزینه‌های معامله در داخل شرکت شد. بر این اساس شرکت‌های بزرگ می‌توانند با شرکت‌های کوچک‌تر قرارداد ببندند و آن‌ها هم با شرکت‌های کوچک‌تر از خودشان قرارداد می‌بندند. هرکدام از آن‌ها سیستم تولید جداگانه‌ای دارند اعم از بخش رسمی و بخش غیررسمی و در‌نهایت کار خانگی بخش پایین این سیستم‌های تولیدی است (یونی و رانی، 2005؛ رانی و یونی، ۲۰۰۹) که در آن پول اندکی به کارگران خانگی می‌رسد.
بررسی‌ها نشان داده کارکنان خانگی در هند دارای سه شکل عمده هستند: 1. کارکنان خانگی که برای دیگران کار می‌کنند، این کارکنان کارهایی را برای شرکت‌های واسط و پیمانکاران انجام می‌دهند و بر اساس تعداد محصول تولید شده، مزد دریافت می‌کنند. 2. کارگرانی که به صورت مستقیم برای یک شرکت کار می‌کنند. این کارگران ممکن است در خانه کار کنند، اما با یک کارفرما قرارداد کاری داشته باشند. 3. کارکنان خانگی خود‌اشتغال که برای خودشان کار می‌کنند (انسیتوی جهانی کار برای آسیای جنوبی، 2011).
نکته بسیار مهم درباره کسب‌وکارهای خانگی و کارگران خانگی در هند آن است که آن‌ها عموماً در دل بخش غیررسمی اقتصاد فعالیت می‌کنند. بخش غیررسمی اقتصاد در هند بسیار بزرگ است؛ به طوری که بررسی‌ها نشان می‌دهند در سال‌های 2010 و 2009 حدود 80 درصد کارکنان شهری در بخش غیررسمی کار می‌کردند (چن و رعیدانان، 2011). بررسی احمدآباد نشان می‌دهد حدود 94 درصد از نیروی کار شاغل در خانه، در بخش غیررسمی فعالیت می‌کنند (مهدویوا، میشرا و وایس، 2014). این افراد از حمایت‌های اجتماعی و بهداشتی برخوردار نیستند و شرایط کاری نامناسب، ساعات کاری طولانی و نامنظم با دستمزدهای پایین دارند و هر لحظه ممکن است قراردادهایشان کنسل شود.
در طول 12 سال در هند، تعداد کارکنان خانگی از 23 میلیون در 1999 به 37/4 میلیون در 2012-2011 رسیده است. امروزه کارکنان خانگی بخش مهم و رو به افزایشی از نیروی کار هند هستند و حدود 15/2 درصد از کل نیروی کار غیرکشاورز را به خود اختصاص داده‌اند (جدول شماره 2).
3-3- ایران و کسب‌وکار خانگی
کسب‌وکارهای خانگی در ایران نیز تاریخ دیرینه‌ای دارند و همواره به عنوان یکی از شیوه‌های کسب درآمد و تأمین معیشت در ایران مدنظر بوده‌اند. در سال‌های گذشته با افزایش بیکاری، خانواده‌ها و دولت‌ها به دنبال کاهش این معضل هستند. در دولت دهم با هدف ایجاد اشتغال از طریق سرمایه‌گذاری در کارگاه‌های کوچک و متوسط به کسب‌وکارهای خانگی نیز توجه شد. به این منظور قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی در جلسه علنی 22/2/1389 مجلس شورای اسلامی تصویب و در 8/3/1389 به تأیید شورای نگهبان رسید. بر اساس این قانون، کسب‌وکار خانگی، آن دسته از فعالیت‌هایی است که با تصویب ستاد، توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی، در قالب یک طرح کسب‌وکار بدون مزاحمت و ایجاد اختلال در آرامش واحدهای مسکونی همجوار شکل می‌گیرد و به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی منجر می‌شود. شاغلین کسب‌وکار مذکور به چند صورت‌های فعالیت می‌کنند: انجام فعالیت به صورت کارمزدی برای کارفرمای خارج از محیط مسکونی (متقاضی تحت پوشش)، انجام فعالیت مستقل اعم از تأمین مواد اولیه تا عرضه محصول به خارج از محیط مسکونی (متقاضی مستقل) و انجام فعالیت به صورت تعاونی، اتحادیه یا مشارکت با بنگاه‌های بالادستی تأمین‌کننده مواد اولیه و عرضه محصول آنان در بازار، ترجیحاً به صورت کسب‌وکار خوشه‌ای (پشتیبان).
بر اساس دستورالعمل اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، منظور از پشتیبان، اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که مسئولیت حمایت از تعدادی از شاغلین خانگی را در کل فرایند تولید و ارائه خدمات، اعم از آموزش، تهیه و توزیع مواد اولیه و ابزار کار (حسب مورد)، مشاوره، طراحی، نوآوری، بسته‌بندی، بازاریابی و فروش بر عهده می‌گیرند. آنان کسانی هستند که به دلیل تجربه و مهارتی که دارند می‌توانند مسئولیتِ حمایت و ارائه خدمات به تعدادی از شاغلین خانگی را بر عهده بگیرند و از مسئولیت آن‌ها در دیگر حوزه‌ها نظیر تهیه منابع اولیه، نوآوری، بازاریابی و فروش بکاهند. افراد تحت پوشش افرادی هستند که متقاضی انجام فعالیت تحت پوشش پشتیبان هستند و خوداشتغالان مستقل افرادی هستند که می‌توانند با اتکای به توان شخصی، خلاقیت و ابتکار، به شکل خویش‌فرمایی به فعالیت‌های تولیدی و خدماتی بپردازند که به کسب درآمد منجر می‌شود.

بر اساس جدول شماره 3 در سال‌های 90 تا 93، یک میلیون 288 هزار و 29 فقره مجوز صادر شده است که از این تعداد 6/99 درصد آن مربوط به متقاضیان فعالیت مستقل و 4/0 درصد مربوط به فعالیت پشتیبان حقیقی و حقوقی است. از میان کارگاه‌های مشاغل خانگی که قابل دسترس هستند، 25 درصد مجوز تمدید‌شده، 5/59 درصد مجوز تمدیدنشده دارند و 1/5 درصد نیز مجوز ندارند.

3-4- حمایت از کسب‌وکارهای خانگی در انگلیس
دوولی در سال 2008 بر این مسئله تأکید می‌کند که افزایش سریع کار خانگی در انگلستان به دلیل تمایلات دولت، کارفرمایان و برنامه‌ریزان نبوده است. این افزایش فرصتی برای اقدام سیاست‌گذاران و حمایت از کسب‌وکار خانگی و درنتیجه کمک به پویایی و تنوع نظام اقتصادی بوده است (دولی، 2008). در آگوست 2014 وزیر کار و کارآفرینی اعلام کرد: »هیچ‌وقت، زمانی بهتر از حالا برای شروع یک کسب‌وکار نبوده و من امروز اعلام می‌کنم که دولت قوانین را تغییر خواهد داد تا شرایط را برای کسب‌وکارهای خانگی در بریتانیا راحت‌تر کند«‌. همزمان، بزرگ‌ترین پیمایش کسب‌وکارهای خانگی با هدف روشن‌کردن تصویر واقعی کسب‌وکارهای خانگی و کمک به توسعه سیاست‌ها، محصولات و خدمات مورد نیاز انجام شد.
بسته حمایتی‌ای که انگلستان برای کسب‌وکارهای خانگی ارائه کرد شامل این موارد است: قانون جدید، شروع یک کسب‌وکار از خانه را آسان‌تر می‌کند. قوانین به نحوی تغییر کرده که صاحبخانه‌ها مطمئن می‌شوند این امر نمیتواند قرارداد محل مسکونی آن‌ها را تضعیف کند. برخی مجوزها برای شروع یک کسب‌وکار از خانه ضروری نیست. بر اساس عوارض جدید بسیاری از کسب‌وکارهای خانگی مجبور به پرداخت عوارض نیستند. حمایت‌هایی که کارآفرینان خانگی را قادر به ایجاد و تداوم کسب‌وکارهایی موفق می‌کند شامل حمایت از کارآفرینان جوان، تسهیل فضای مدیریت‌شده برای شرکت‌های متوسط، ارائه اطلاعات و مشاوره‌های ساده، دسترسی به گزینه‌های مالی جایگزین و مناسب و فروش به دولت است.

3-5- حمایت از کسب‌وکارهای خانگی در هند
مسائل مربوط به حقوق کارکنان خانه‌محور به روش‌های مختلف در برنامه‌های بخش غیردولتی هند مورد توجه قرار گرفته است. در طول چند دهه گذشته، تلاش‌های قابل توجهی از سوی سازمان‌های غیردولتی برای توانمندسازی کارگران شاغل در خانه انجام شده است.
انجمن زنان خوداشتغال در 1972 به عنوان یک اتحادیه کارگری تأسیس شد. اعضای این اتحادیه از حقوق عادی با منافع رفاهی نظیر آنچه کارکنان در بخش رسمی به دست می‌آورند، برخوردار نیستند (مهدویوا و همکاران، 2014). یکی از اقدامات مهم انجمن زنان خوداشتغال، فراهم‌کردن امکان دیده‌شدن این کارگران است، این امر از طریق تظاهرات، بروشور، جزوه و فیلم انجام شده است. با بسیج مردم، این اتحادیه در شرایط فقدان نهادهای سازنده قوانین و سیاست‌ها، به صورت محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی عمل می‌کند. این اتحادیه سابقه خوبی دارد و در درون ساختار موجود آن، برای سهم پرداختی بهتر، قیمت عادلانه‌تر، مزایایی نظیر مهدکودک، صندوق امکانات رفاهی نظیر وام مبارزه شده است.
اعضای انجمن زنان خود‌اشتغال به‌زودی دریافتند تحقیقات عمل‌گرا و تجارب نظری، این جنبش را قوی‌تر می‌کند. از اواسط دهه 1970 این انجمن از مؤسسات تحقیقاتی و محققان مستقل به عنوان یک ابزار هدایتی استفاده کرده است و آکادمی این انجمن نقش مهمی در این جنبش دارد (سین‌ها، 2006). دولت هند کمیته ملی کارگران را در سال 1996 ایجاد کرد. در گزارش این کمیته پیشنهاداتی برای بهبود اوضاع کارگران ارائه شد که شامل این موارد می‌شود: 1. تأسیس شرکت تعاونی برای رهایی از شرایط ناعادلانه کاری، 2. کارگران صرف‌نظر از محل کار خود می‌بایست تحت پوشش قانون حداقل دستمزد قرار بگیرند 3. حفظ منافع کارگران در شرایط مرجوع‌شدن تولیدات (سین‌ها، 2006). اقدام دیگر در هند گزارش شارمشاکتی بود که از سوی کمیسیون ملی برای زنان خود اشتغال (1989-1987) و سایر زنان در بخش غیررسمی برای برابری حقوق کارگران شاغل در کسب‌وکارهای خانگی، تهیه شد. این گزارش شدیداً بر مالکین و کنترل منابع مولد برای زنان فقیر تأکید دارد و از آن به عنوان ابزاری برای گسترش جنبش‌های کارگران شاغل در خانه استفاده شده است.
اعلامیه کاتماندو یکی دیگر از موارد تأثیرگذار بر کارگران خانگی در هند است که در نتیجه مذاکره کارگران خانگی و سازمان‌های آن‌ها، سیاست‌گذاران دولتی شرق آسیا و محققین در اکتبر 2000 تنظیم شد (سین‌ها، 2006). این اعلامیه به این موارد اشاره می‌کند: شکل‌دادن به سیاست ملی برای کارگران خانگی در هر کشور، حمایت حداقلی که شامل حق سازماندهی، پاداش حداقلی، امنیت و بهداشت شغلی، حمایت‌های اجتماعی قانونی، زایمان، مراقبت از بچه‌ها، توسعه مهارت و برنامه‌های سوادآموزی است، دسترسی به بازار و منابع اقتصادی که شامل مواد خام، زیرساخت‌های بازاریابی، تکنولوژی، اعتبار و اطلاعات است، ایجاد صندوق‌های سرمایه برای کارگران خانه‌محور، که می‌تواند بیمه‌هایی برای خطر بیماری‌ها، مرگ، پیری، تصادف، از‌دست‌دادن معیشت پایدار و موارد احتمالی باشد و افزایش داده‌های آماری رسمی بر اساس دسته‌بندی‌های مختلف از کارگران در بخش غیررسمی.
3-6- حمایت از کسب‌وکارهای خانگی در ایران
قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی در سال 1389 به تصویب رسید و به منظور حمایت و گسترش مشاغل خانگی، ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی تشکیل شد. اختیارات این ستاد شامل تعیین سیاست‌های اجرایی مشاغل خانگی، تعیین راهکارهای پیوند کسب‌وکار خانگی یا بازار سرمایه بیرونی اعم از داخلی و بین‌المللی، ایجاد هماهنگی در دستورالعمل‌های حمایتی و نظارتی دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط درباره مشاغل کسب‌وکار خانگی و ارزیابی مستمر نقش اجتماعی و اقتصادی مشاغل در توسعه ملی و غیره است .
با توجه به گذشت پنج سال از تصویب و اجرای قانون مشاغل خانگی، آسیب‌شناسی و مطالعات تطبیقی انجام‌شده، مشکلات و مواردی نظیر توسعه فعالیت‌های شبکه‌ای، راهنمایی، مشاوره و ارزیابی متقاضیان، تنوع شیوه‌های آموزشی، بازار، توسعه رشته‌های نوین، توجه به مزیت‌های نسبی و رقابتی و هدفمندی حمایت‌ها در فرایند گذشته مشاغل خانگی شناسایی شد. بنابراین با هدف رفع نواقص یادشده، در فرایند پیشین مشاغل خانگی بازنگری شد و مدل جدید توسعه مشاغل خانگی طراحی و ارائه شد. بر اساس این مدل جدید، مراحل اجرا و وظایف دستگاه‌های اجرایی طراحی شده است که شامل بررسی اولویت و پتانسیل منطقه‌ای، بررسی و تأیید طرح‌ها، توانمندسازی متقاضیان، اتصال به بازار، حمایت‌های مالی و غیرمالی، فروش و بازاریابی و نظارت، است.
درنهایت بر اساس الگوی جدید توسعه مشاغل خانگی، فرایند اجرایی الگوی توسعه مشاغل خانگی در سه مرحله اتفاق می‌افتد: 1. بررسی، شناسایی، اولویت‌بندی مزیت‌ها و هماهنگی‌های اولیه،2. توانمندسازی، 3. اتصال به بازار. این طرح به‌تازگی در کشور به صورت پایلوت اجرایی شده است.
3-7- مشترکات و تفاوت‌های کسب‌وکارهای خانگی ایران، هند و انگلیس
اطلاعات خلاصه‌شده این بخش از طریق بررسی مفصلی از آمارهای موجود به دست آمده است که شرح آن‌ها در این مقاله نمی‌گنجد. بنابراین خلاصه آن‌ها در ادامه آمده است:
در انگلستان در 2014 نسبت کارکنان شاغل در خانه به کل کارکنان حدود 13/9 درصد و در هند نسبت کارکنان شاغل در خانه به کل کارکنان شاغل در بخش غیرکشاورزی 15/2 درصد تخمین زده شده است. البته اگر تعداد شاغلین خانگی در بخش کشاورزی به این آمار اضافه شود، احتمالاً این نسبت بیشتر می‌شود. در ایران به دلیل نبود آمار نمی‌توان گزارشی در این زمینه ارائه کرد.
در انگلستان کسب‌وکارهای مربوط به خدمات کامپیوتری و فعالیت‌های مربوط به ساخت‌وساز و خدمات شغلی نسبت به سایر کسب‌وکارها درصد بیشتری از کسب‌وکارهای خانگی را به خود اختصاص می‌دهند؛ به طوری که بررسی‌های سال 2014 نشان می‌دهد در انگلستان مشاغلی که مدرن و همراه با تکنولوژی دیجیتال هستند، محبوبیت بیشتری دارند. مشاغلی که در خانه انجام می‌شوند در مقایسه با سایر مشاغل نیازمند مهارت و تخصص بیشتری هستند. در هند، حوزه تولید، به‌ویژه حوزه تولید پوشاک و پارچه بیشترین تعداد کارکنان خانگی را دارند. این کارکنان عموماً بخشی از یک زنجیره ارزش هستند و به شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگ برای تولید محصولات با قیمت پایین‌تر کمک می‌کنند. در بخش تولیدی نیز فعالیت‌هایی نظیر تولید پوشاک، تولید پارچه، تولید محصولات تنباکویی بیشترین فراوانی را دارد. تولیدات خانگی هند، هنوز هم در حوزه کالاهایی است که نیاز به تکنولوژی چندانی ندارد. در ایران قالیبافی، نازک‌دوزی زنانه، پرورش گوسفند و بز، خیاطی لباس عروس، تایپ و غیره بیشترین تقاضا را برای دریافت مجوز دارند. در بین سه رشته پرتقاضا عموماً کسب‌وکارهای سنتی و صنایع‌دستی و نگهداری از حیوانات کوچک وجود دارد و تنها در مواردی اندک با مشاغلی مانند، تایپیست و گرافیک کامپیوتری مواجه می‌شویم که با تغییرات تکنولوژیک هماهنگ هستند.
در انگلستان در سال‌های گذشته علاوه بر بحران‌های اقتصادی، تغییرات اجتماعی باعث شده افراد تمایل داشته باشند با استفاده از مهارت‌ها و شبکه‌های حرفه‌ای برای خودشان کار کنند. تغییرات تکنولوژیک نیز این فرصت را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. از طرف دیگر در انگلستان شرکت‌های بزرگ حول پروژه‌ها سازماندهی شده‌اند از این رو کار دائمی کاهش و برون‌سپاری افزایش یافته است. البته برون‌سپاری‌ها اکثراً مبتنی بر تکنولوژی، کامپیوتر و کار افراد متخصص و حرفه‌ای است. در هند به دلیل اصلاحات اقتصادی، برون‌سپاری بیشتر شده است و این برون‌سپاری‌ها عموماً برخلاف انگلستان مبتنی بر کار یدی نیروی انسانی است؛ نیرویی که چندان باسواد و ماهر نیز نیست. در ایران بر اساس تعداد مجوزهای صادره می‌توان گفت این کسب‌وکارها عموماً در حوزه سنتی و صنایع دستی و غیره است و ارائه خدمات، به‌ویژه خدماتی که از طریق اینترنت به‌سادگی در دسترس باشد هنوز جایگاه چندانی ندارد.
در انگلستان عموماً کسب‌وکارهای خانگی را افراد خود‌اشتغال اداره می‌کنند؛ به طوری که حدود دوسوم صاحبان کسب‌وکارهای خانگی برای خودشان کار می‌کنند. در هند اکثریت کارگران خانگی برای کارفرمایان کار می‌کنند و عموماً بخشی از زنجیره ارزش محلی، ملی و بین‌المللی هستند. در ایران اکثر کسب‌وکارهای خانگی به صورت مستقل انجام می‌شود و تعداد کسب‌وکارها در قالب پشتیبان اندک است. در انگلستان یکی از علل و همچنین پیامدهای انتخاب این نوع کسب‌وکار، افزایش کیفیت زندگی است. در حالی که در هندوستان این کسب‌وکارها به‌ویژه برای کارگران در بخش‌هایی نظیر پوشاک، نساجی، عودسازی و غیره، به دلیل شرایط نامساعد کاری، نامناسب‌بودن کیفیت خانه‌ها و غیره باعث کاهش کیفیت زندگی شده است ادامه همین روند افزایش مشکلات جسمانی را به دنبال دارد. این امر درباره کسب‌وکارهای خانگی در ایران از آن رو که می‌تواند امکانی برای تأمین مالی خانواده ایجاد کند، موجب بهبود کیفیت زندگی می‌شود، با این حال توانایی مدیریت بین کار و زندگی در کیفیت زندگی آنان تأثیر دارد.
از جمله علت‌های مهم انتخاب کسب‌وکارهای خانگی در انگلستان؛ مقرون به صرفه بودن، راحتی، بی‌نیازی به رفت‌وآمد، هماهنگی با نیازهای خانواده و شروع یک کار کم‌خطرتر است و در هند ایت دلایل استقلال مالی، توانایی انجام کار خانه و سایر وظایف، قابلیت انعطاف‌پذیری زمان و غیره است. در ایران این انتخاب راهی برای تأمین مالی خانواده، شروع یک کسب‌وکار با هزینه پایین و تمایل به استقلال شغلی است.در انگلستان صاحبان کسب‌وکارهای خانگی کمتر از دیگر کسب‌وکارها به درآمد این کار به عنوان تنها محل درآمدشان تکیه می‌کنند، (61 درصد در مقابل 71 درصد). حدود 9 درصد روی سایر منابع درآمدی و 13 درصد نیز روی حقوق بازنشستگی حساب می‌کنند. نکته مهم این است که میانگین درآمدی کارکنان خانگی در انگلستان بیشتر از سایر کارکنان است. در هند تنها 12 درصد از کارگران خانگی به این نوع شغل به عنوان درآمد اصلی تکیه می‌کنند، با این حال آن را درآمد بسیار مهمی ارزیابی می‌کنند. در ایران 15/63 درصد از کل شاغلان کسب‌وکارهای خانگی علاوه بر این کسب‌وکار کسب‌وکار دیگری نیز دارند. نکته جالب توجه این است که در بین شاغلان مرد در کسب‌وکارهای خانگی، 41/6 درصد شغل دیگری داشتند. در حالی که تنها 9 درصد از زنان این بخش شغل دیگری علاوه بر کسب‌وکار خانگی داشتند.
با مطرح شدن مجدد کسب‌وکارهای خانگی در کشورهایی با شرایط اقتصادی مختلف، تصویب قوانین مطابق با نیازمندی‌ها و شرایط این کسب‌وکارهاست؛ برای مثال بر اساس قوانین موجود در ایران و انگلستان تا وقتی که کسب‌وکارهای خانگی مزاحمتی برای همسایه‌ها به وجود نیاورند، شاغلان نیازی به تغییر کاربری برای محل کارشان و ثبت قانونی خانه به عنوان دفتر کار ندارند. در هندوستان به دلیل تفاوت در شرایط کاری کسب‌وکارهای خانگی، اقدامات و کارهایی که برای بهبود این حوزه پیشنهاد شده است بیشتر مربوط به رفع محدودیت‌ها و تبعیض‌هایی است که شرایط سخت کاری و نبود قوانین حمایتی بر آنان تحمیل می‌کند.
بازار و بازاریابی از جمله مهم‌ترین مشکلاتی است که بر سر راه مشاغل خانگی وجود دارد و بدون آن‌ها پایداری شغل و کسب‌وکار عملاً اتفاق نمی‌افتد. در حالی که عموماً مالکان کسب‌وکارهای خانگی اطلاع چندانی از این امر و شیوه‌های تأثیرگذار برای بازاریابی و نحوه به‌دست‌آوردن اطلاعات مربوط به بازار ندارند. در انگلستان، حدود یک‌سوم کسب‌وکارهای خانگی روی بازار بین‌المللی و همین اندازه هم روی بازار ملی کار می‌کنند. در هند، 43 درصد از کارکنان خانگی گزارش داده‌اند تولیدات آن‌ها در بازار محلی به فروش می‌رسد، در حالی که 50 درصد گفته‌اند در بازار کشوری به فروش می‌رسد. تنها دو درصد از کارکنان بخش عودسازی سنتی گفته‌اند محصولات آن‌ها به بازارهای جهانی می‌رود، اطلاعاتی از سایر کسب‌وکارها در دست نیست، اما با توجه به اینکه عموماً آن‌ها در درون زنجیره ارزش عمل می‌کنند مشتریان بین‌المللی آن‌ها می‌بایست قابل توجه باشد.
البته آنچه بهتر است به آن توجه شود، این است که در انگلستان با توجه به مناسب‌بودن زیرساخت‌های مربوط به فعالیت‌های اقتصادی و امکان دسترسی به بازارهای مختلف، دسترسی به بازار برای کسب‌وکارهای خانگی با سهولت بیشتری اتفاق می‌افتد و در هند غالباً این مشاغل درون فعالیت‌های پشتیبانی که به بازارهای ملی و بین‌المللی دسترسی دارند اتفاق می‌افتد، بنابراین دسترسی به بازار و فروش در بیشتر مواقع بر عهده شرکت‌های بزرگ‌تر و پشتیبانان است و دستیابی به بازار حداقل برای کارکنان خانگی مشکل چندان عمده‌ای نیست. در حالی که درباره کسب‌وکارهای خانگی در ایران یکی از موانع عمده برای پایداری، دسترسی به بازار، چه داخلی و چه خارجی است. در ایران نیز تنها 2/2 درصد اعلام کرده‌اند بازار ملی و 3/0 درصد گفته‌اند بازار خارجی دارند.
خدماتی که در عرصه توسعه کسب‌وکار ارائه و می‌تواند موجب رشد این کسب‌وکارها شود؛ آموزش، اطلاع‌رسانی، شفافیت اطلاعات و خدمات مشاوره‌ای است. این آموزش‌ها می‌بایست به صورتی ارائه شود که دردسترس باشد و نیاز به پیمودن مسافت زیادی برای دسترسی به آن‌ها وجود نداشته باشد. از سال 2014 دولت انگلستان تلاش کرده شرایط شروع و ادامه کسب‌وکارهای خانگی در انگلستان را تسهیل کند. از این رو به روزسازی سیاست‌های موجود را دنبال و تلاش کرده هزینه شروع یک کسب‌وکار خانگی را کاهش دهد و اطلاعات و مشاوره‌های لازم را به صورت در دسترس و فراگیر در اختیار علاقه‌مندان به این حوزه قرار دهد. برای این امر کتابچه‌ها، راهنماها و صفحه‌های کاربردی متعددی نیز در سایت‌های رسمی دولتی طراحی شده است. در هند بخش اعظم این کار از طریق نهادهای غیردولتی انجام می‌شود. در ایران نیز بر اساس قانون کسب‌وکارهای خانگی و اصلاحات و آیین‌نامه‌های مربوط به آن، تلاش شده تسهیلاتی در اختیار این کسب‌وکارهای قرار گیرد و در یک سال گذشته تغییرات بسیاری روی این سایت به منظور دسترسی به اطلاعات و راهنمایی‌های موردنیاز انجام شده است و علاقه‌مندان به‌آسانی می‌توانند به صورت آنلاین به اطلاعات موردنیازشان برسند.
3-8- فضای کسب‌وکار
همان‌طور که اشاره شد از جمله عوامل تأثیرگذار بر موفقیت کسب‌وکارها، فضای کسب‌وکار است و کسب‌وکارهای خانگی نیز از این قاعده مستثنا نیستند. شاخص‌های بین‌المللی محیط کسب‌وکار از منظر ابعاد و محیط‌های مورد شمول، قابل تفکیک به دو گروه هستند: شاخص‌هایی که به یک بُعد خاص می‌پردازند، مانند شاخص انجام کسب‌وکار بانک جهانی و شاخص‌هایی که پوشش وسیع‌تر و نسبتاً جامع‌تری نسبت به ابعاد و اجزای محیط کسب‌وکار دارند، مانند شاخص رقابت‌پذیری جهانی.

چنان‌که در جدول شماره 4 مشاهده می‌شود بر اساس داده‌های سال 2016، ایران نسبت به سال 2010 از نظر رتبه و امتیاز سیر نزولی داشته است. هرچند در این سال‌ها فراز و فرودهایی نیز مشاهده شده است. در سال 2016 هند توانسته است رتبه خود را نسبت به سال گذشته به طور چشمگیری (16 رتبه) بهبود ببخشد و نسبت به سایر کشورها شاخص باشد. انگلستان در سال 2016 از این شاخص رتبه هفت را کسب کرده که نسبت به سال گذشته سه رتبه بهتر شده است، این کشور از سال 2011 جزء 10 کشور برتر دنیا در این شاخص است. این جایگاه خوب در شاخص رقابت‌پذیری برای انگلستان به عواملی چون بازار کارآمد کالا، نیروی کار، پیشرفته‌بودن کسب‌وکارها و همین‌طور آمادگی بالا در حوزه فناوری ارتباط دارد که در وضعیت مناسب این کسب‌وکارها در انگلستان تأثیرگذار بوده‌اند.در بسیاری از موارد ویژگی‌ها و موفقیت کسب‌وکارهای خانگی تحت تأثیر میزان توسعه و شرایط اقتصادی کشورهاست. بر اساس شاخص رقابت‌پذیری جهانی، کشورها سه مرحله توسعه دارندکه بین آن‌ها دو مرحله گُذاری وجود دارد. سه مرحله اصلی توسعه که شامل منبع‌محور، کارایی‌محور و نوآوری‌محور است و دو مرحلهِ گُذاری شامل مرحله گذار از سطح یک به دو و مرحله گذار از سطح دو به سه است. بر اساس این دسته‌بندی و بررسی‌های شاخص رقابت‌پذیری جهانی در گزارش 2017-2016، ایران در دسته کارایی‌محور، هند در دستهِ منبع‌محور و انگلستان در دسته نوآوری‌محور قرار داشته‌اند (انجمن جهانی اقتصاد، ۲۰۱۶، 2017). البته می‌بایست خاطر نشان کرد، ایران در گزارش 2016 برای اولین‌بار در طول این هفت سال از مرحله گذار عبور کرده و وارد دسته‌بندی مرحله مبتنی بر کارایی شده است که این به دلیل بهبود امتیاز کشور در عوامل تقویت‌کننده کارایی از 3/8 به 3/9 بوده است. البته بر اساس شاخص دیده‌بان جهانی کارآفرینی ایران هنوز هم در دسته کشورهای منبع‌محور قرار دارد. این دسته‌بندی می‌تواند علت رشد انواع کسب‌وکار خانگی را در هریک از کشورها بازگو کند.
4 – بحث و نتیجه‌گیری
بررسی‌های آماری و اظهارات مسئولان و مطلعان درباره کسب‌وکارهای خانگی در بخش‌های مختلف دنیا نشان می‌دهد در سال‌های اخیر بار دیگر توجه به این نوع از کسب‌وکارها به عنوان راهی برای دستیابی به معیشت پایدار، کارآفرینی یا سبک زندگی که در آن شرایط کاری منعطف است و افراد می‌توانند با هزینه اندک از مزایای یک شغل مستقل بهره‌مند باشد، جلب شده است. از این رو این کسب‌وکارها نیازمند توجه و حمایت بیشتری هستند و در این راه مطالعه شرایط و تجارب سایر کشورها کمک‌کننده خواهد بود.
انگلستان و هند از جمله کشورهایی هستند که کسب‌وکار خانگی در آن‌ها مورد توجه است و در سال‌های اخیر نیز از جانب دولت‌ها و در هند، به‌ویژه از جانب مؤسسات غیردولتی، اقداماتی در جهت حمایت از آن‌ها صورت گرفته و تلاش شده است تمهیداتی برای بهبود شرایط این کسب‌وکارها و موفقیت آن‌ها اندیشیده شود. در هند عموماً هر شاغل خانگی، بخشی از یک زنجیره ارزش است که در بخش‌های پایین آن کارگران خانگی به کار تولید محصولات می‌پردازند و درنهایت شرکت‌های بزرگ، کار بازاریابی محصولات را انجام می‌دهند. در این کشور کسب‌وکارهای خانگی از طریق اتصال به زنجیره ارزش توانسته‌اند تداوم و حیات خود را حفظ کنند و این امر توانسته تا حدی جبران‌کننده ضعف زیرساخت‌های فیزیکی و اقتصادی باشد، از طرف دیگر سازمان‌های غیردولتی تلاش کرده‌اند شرایط کاری نامناسب این کسب‌وکارها را بهبود بخشند. در انگلستان هم غالباً با کسب‌وکارهای مستقل مواجه هستیم که به دلیل وجود زیرساخت‌های مناسبی مانند حمایت‌های مالی در دسترس برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، سیاست‌های کلی، آموزش کارآفرینی، زیرساخت‌های قانونی و فیزیکی و غیره که شرایط مناسبی برای کسب‌وکارهای مستقل فراهم می‌کنند، می‌توانند به‌خوبی کار کنند. بیشتر فعالیت‌های انجام‌شده در این نوع کسب‌وکار در انگلستان در خدمات شغلی، خرده‌فروشی و صنعت خلاقیت است که عموماً مدرن و دیجیتال هستند. در ایران کسب‌وکارهای خانگی به دو صورت مستقل و پشتیبان دسته‌بندی می‌شوند که پشتیبانان موفق‌تر گزارش شده‌اند.
با توجه به بررسی‌های انجام‌شده در سطح این کسب‌وکارها و فضای کسب‌وکارها در این کشورها، به منظور بهبود شرایط کسب‌وکارهای خانگی در ایران، این موارد پیشنهاد می‌شوند: 1.گام اول پذیرش کسب‌وکارهای خانگی به عنوان یک فرصت اشتغال‌زایی است.2. به منظور طراحی حمایت‌ها و اقدامات اثربخش، سیاست‌گذاران می‌بایست با دوره‌های مختلف یک کسب‌وکار خانگی شامل راه‌اندازی، بقا و رشد آشنا باشند و حمایت‌های مورد‌نیاز برای هر دوره پیش‌بینی و اجرا شود. این ناآشنایی موجب می‌شود اکثر حمایت‌ها مربوط به دوره راه‌اندازی و گاه دوره بقا باشد و از آن به بعد کسب‌وکارها به حال خود رها شوند. 3. کسب‌وکارهای خانگی به‌ویژه در شکل‌های مستقل خود، توسط افرادی راه‌اندازی می‌شوند که مهارتی در تولید یک کالا یا خدمت دارند در حالی که شناخت چندانی از بازار ندارند. بنابراین برای رشد و تداوم نیازمند مشاوره و آموزش هستند. این آموزش‌ها و مشاوره‌ها بهتر است کوتاه‌مدت، سهل‌الوصول و مستمر باشد. صاحب کسب‌وکار تا حد امکان می‌بایست توانمند شود تا بتواند با چالش‌های موجود مواجه شود. این آموزش‌ها می‌بایست در همه مراحل کسب‌وکار وجود داشته باشد. 4. بازار و بازاریابی یکی از عوامل اساسی برای موفقیت کسب‌وکارهای خانگی، به‌ویژه در مرحله بقاست، توسعه امکان فعالیت‌های بازاریابی الکترونیک، ایجاد مغازه‌های مجازی در بازارهای اینترنتی و رساندن محصولات و خدمات فروخته‌شده در این بازارها، با کمترین قیمت ممکن، بهترین اتفاقی است که می‌تواند در دسترسی به بازار از سوی این کسب‌وکارها بیفتد. 5. صاحبان کسب‌وکارهای خانگی اکثراً از ارتباطات و شبکه‌هایی که اطلاعات لازم را درباره بازاریابی، فرصت‌های بازار، بهبود کیفیت و غیره در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد نیز محروم هستند و از آن رو که کسب‌وکارشان را در خانه انجام می‌دهند حتی ممکن است ارتباطاتشان را نیز از دست بدهند. بنابراین برای دسترسی به شبکه‌ها و ایجاد آن‌ها، دسترسی به اطلاعات و ایجاد فرصت‌هایی برای گردهم‌آمدن آن‌ها و مراودات اجتماعی و دوستانه با سایر صاحبان کسب‌وکارها به‌ویژه در مرحله رشد می‌تواند کمک‌کننده باشد. 6. صاحبان کسب‌وکارهای خانگی در مراحل اولیه شکل‌گیری و شروع غالباً هزینه‌های اولیه را به روش خویش راه‌انداز تأمین می‌کنند، اما برای ادامه کار نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتری دارند و نیازمند حمایت‌های مالی با بهره کم و با سهولت دسترسی هستند. 7. با توجه به رشد تکنولوژی‌ها و سیطره آن‌ها در زندگی فردی، اجتماعی و فضای کسب‌وکار، می‌بایست بیشترین توجه دولت‌ها به فراهم‌کردن زیرساخت‌های لازم در این حوزه باشد و اطلاعات و آگاهی لازم درباره عرصه‌های جدید کسب‌وکار به سهولت در اختیار افراد، به‌ویژه افراد تحصیل‌کرده قرار بگیرد.
دستیابی به اهداف بالا تا حدی نیازمند بهبود فضای کسب‌وکار به صورت کلی در کشور، وجود اطلاعات شفاف و مبسوط درباره کسب‌وکارهای خانگی و سازمان‌هایی است که بر اساس قانون می‌بایست خدماتی را در اختیار این کسب‌وکارها قرار دهند. سازمان‌های مذبور می‌بایست هم‌جهت باهم و به صورت شبکه‌ای خدمات و امکانات لازم را در اختیار متقاضیان و همچنین اطلاعات لازم را در اختیار سایر نهادها قرار دهند، در غیر این صورت بخش اعظمی از منابع بدون بهره‌وری از بین خواهد رفت.
همان‌طور که ملاحظه شد در شاخص فضای کسب‌وکار و عوامل آن ایران شرایط مناسبی ندارد. هرچند تأثیر هرکدام از اجزای این شاخص به تفضیل درباره کسب‌وکارهای خانگی قابل بررسی است، بررسی انجام‌شده نشان می‌دهد مسائل حوزه نهادی که شامل حقوق مالکیت، حمایت از مالکیت فکری، سوء‌استفاده از منابع عمومی، اعتماد عمومی به سیاست‌مداران، رشوه‌خواری و پرداخت‌های خارج از قاعده، نقش روابط در تصمیم‌گیری مقامات دولتی، به‌هدر‌رفتن منابع به وسیله دولت، دست‌وپاگیربودن مقررات دولتی، شفافیت در سیاست‌گذاری دولتی، اخلاق کار و غیره از جمله مشکلاتی است که بارها در بررسی‌های ایران بدان اشاره شده است و نیازمند توجه بیشتر در حوزه کسب‌وکارهای خانگی است، این مشکلات باعث ناکارآمدی سیاست‌گذاری‌ها در این حوزه می‌شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
همه اصول اخلاقی در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد.
حامی مالی
این مقاله حامی مالی ندارد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی، روش‌شناسی، تحقیق و بررسی، ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: تمام نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.