نویسندگان
1 واحد تهران شرق دانشگاه آزاد اسلامی
2 واحد تهران جنوب دانشگاه آزاد اسلامی
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Based on exploratory studies the aim of designers of Islamization is achieving to a model in which university, professors, students, and sciences has been some characteristics: independence from the West, commitment to the people of Iran, religious, committed to Islamic Republic of Iran, innovative and etc. To achieve this model in the last thirty years, several administration plans have been done. In this paper, those plans have been evaluated based on academics opinion. In this paper Academics including students and faculty members in Iran that is 1092 students and 592 professors. Evaluation of academic actors from these plans is not suitable and the rate of success of most of these programs is moderate or less. Academic actors believe 30 plans for the Islamization is not useful, only 4 program has been evaluated positively and about 39 programs has been evaluated indifferent. Thus, the academic actors believe Islamization of Universities has not proper position
کلیدواژه‌ها [English]
1- مقدمه
تعلیم و تربیت یکی از مهمترین پدیدههای زندگی اجتماعی تلقی میشود. زیرا انسان از این طریق تجربه خود را به نسلهای بعدی منتقل میکند. همواره بخش مهمی از بودجه، انرژی، وقت و منابع مادی و معنوی انسانی صرف تعلیم و تربیت شده و البته در آینده نیز خواهد شد. دانشگاه نهادی جدید و وارداتی است، اگر سابقه تأسیس دانشگاه در ایران به ایجاد دارالفنون توسط امیرکبیر نسبت داده شود، حدود 150 سال از ورود این نهاد آموزشی غربی به کشور میگذرد. در حالی که دانشگاههای غربی در حدود 800 سال سابقه فعالیت دارند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دانشگاههای کشور با ایده و ساختاری که از رژیم سابق به ارث رسیده بود، با توجه با فضای باز سیاسی موجود نمیتوانستند به حیات علمی خود ادامه دهند. بنابراین بحران، منجر به تعطیلی دانشگاه و اعلام انقلاب فرهنگی شد. در تداوم بحرانهای محلی و منطقهای، به ویژه درگیری ایران در جنگ تحمیلی با عراق، دانشگاههای کشور توسعه نیافته و حتی بخش زیادی از مدارس و مراکز آموزش عالی در هم ادغام شده و با نام جدیدی فعالیت دانشگاهی خود را آغاز نمودند. زیرا در این هنگام «سیاست دولت در بعد ساختاری تمرکز در اداره کردن دانشگاهها و کنترل بر فعالیت آنها بود» (گلکار، 1387 : 75). صرفهجویی در بودجه و اعتبارات، کاهش دیوانسالاری، لزوم اتخاذ خطمشیهای اساسی و انسجام قاطع اهداف در جهت اهداف انقلاب، ضرورت این تمرکزگرایی آموزشی را توجیه می کرد. بنابراین، دو وزارتخانه «فرهنگ و هنر» و «علوم و آموزش عالی» در هم ادغام شده و وزارت جدید «فرهنگ و آموزش عالی» تشکیل گردید. این سیاست در دهه اول انقلاب تداوم داشت تا این که با پایان جنگ و آغاز دوران سازندگی شرایط اجتماعی کشور سیاست دیگری را اقتضا نمود. در واقع، پس از یک دوره رشد قابل ملاحظه، در شاخصهای کمی و کیفی نظام آموزش عالی کشور در دهه پنجاه، در بستر شرایط انقلابی کشور در سالهای 59 تا 67 کاهش مشخص و واضحی در شاخص مذکور صورت گرفت. نقطه اوج این افت، تعطیلی دانشگاه در سالهای 59 تا 61 بود که به فراخور انقلاب فرهنگی انجام شد.. اما با جایگزینی دولت هاشمی به جای دولت موسوی و تمرکز بر سیاست سازندگی کشور در عرصههای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و همچنین با توجه به تقاضای روز افزون نسل جوان برای ورود به دانشگاهها، دولت سیاست گسترش آموزش عالی را در پیش گرفت. «به همین دلیل نیز هست که در طی برنامه پنج ساله اول و دوم کلیه شاخصهای کمی رشد کرد.» (گلکار، 1387 : 259) در واقع، هم تعداد دانشجویان به نحو تصاعدی رشد داشت و هم تعداد مراکز آموزش عالی در سالهای 67 تا 84 به شدت رشد نمودند. رشد مراکز آموزش عالی در دهه هفتاد با تأسیس دانشگاههای مختلف همراه شد. در کنار تأسیس و رشد سریع دانشگاه آزاد که از اوایل دهه 60 آغاز شده بود، دانشگاه دولتی پیام نور، در اواخر دهه 60، دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی در اوایل دهه 70 و دورههای شبانه دانشگاهی در اواخر این دهه و اوائل دهه هشتاد رشد کردند. «تأسیس دانشگاههای فوق نه تنها باعث افزایش سریع تعداد دانشجویان در سالهای گذشته شده بود، بلکه اصولاً نظام آموزش عالی در ایران را به گونهای اساسی تغییر داد تا جایی که به بیان بسیاری سیستم آموزش عالی در ایران از نظام نخبهگرایانه به سمت دانشگاه انبوه و تودهای حرکت کرده است» (گلکار، 1387 : 260). با این حال، گسترش آموزش عالی و افزایش تعداد دانشجویان باعث تقویت طبقات متوسطی شد که سنخیت ایدئولوژیک چندانی با نظام سیاسی نداشتند. افزایش تعداد پذیرفته شدگان زن در دانشگاهها نیز تغییر هرم جنسی در مراکز آموزش عالی را به دنبال داشت. یعنی «در حالی که در سال 58 -1357 میزان حضور زنان در دانشگاه بالغ بر 8/30 درصد بود، این درصد در سال 76- 1375 به 5/38، در سال80-1379 به 3/47 و در سال 82-1381 بالغ بر 7/50 درصد رسید. این میزان در دانشگاههای دولتی به مراتب بیشتر نیز میباشد. به طوری که در سال های اخیر بالغ بر70 درصد پذیرفته شدگان دانشگاههای دولتی را زنان تشکیل میدهند» (همان، 260).
ماهیت اسلامی سازی دانشگاه از نظر طراحان این طرح الگویی است که در آن دانشگاه، استاد، دانشجو وعلم دارای این صفات باشند: مستقل از غرب، اسلامی ، خدمت کننده و متعهد به مردم ایران ، مذهبی، دانشگاه محل تحصیل و تهذیب، متعهد به نظام جمهوری اسلامی، نوآور ، استکبار ستیز، حاکمیت ارزشهای دینی برآن، برخوردار از تعمق و ژرف نگری، بر خوردار از سرعت عمل، دانشگاهی که در آن تضارب آراء و افکار با سعه صدر توأم باشد، دانشگاهی که در آن توجه به دنیا و آخرت توأم باشد، دانشگاهی که در آن علم و دین توأم باشد، دانشگاهی که در آن کار سیاسی با سلامت نفس توأم باشد، دانشگاهی که در آن وحدت هدف با تنوع رشته ها توأم باشد، دانشگاهی که در آن اخلاق با تلاش توأم باشد، دانشگاهی که بوسیله آن همه مشکلات جامعه حل شود، دانشگاهی که بوسیله آن فرهنگ مستقل شود، دانشگاهی که بوسیله آن کشور نجات پیدا کند، دانشگاهی که بوسیله آن کشور اصلاح شود، دانشگاهی که مبدأ همه تحولات باشد ، دانشگاهی که در رأس امور باشد، دانشگاهی که مبدأ تعیین سرنوشت باشد، علمی که بومی باشد، علمی که مفید برای مردم ایران باشد.برای متصف کردن دانشگاه به صفات بالا در سه دهه گذشته از سوی دستگاههای مختلف اقدامات فراوانی انجام گرفته است. سنجش ارزیابی دانشگاهیان از اقدامات اسلامی سازی دانشگاه و ابعاد مختلف آن یکی ازاهداف تحقیق است. سایر اهداف پژوهش به شرح زیراست.
1) شناخت میزان تعارض اقدامات"اسلامی سازی دانشگاهها" با رعایت هنجارهای علم از نظر کنشگران دانشگاهی.2) شناخت میزان ایجاد اختلال اقدامات"اسلامی سازی دانشگاهها" بر نظام پاداش دهی در درون فضای دانشگاه از دید کنشگران دانشگاهی . 3) شناخت میزان ایجاد اختلال اقدامات "اسلامی سازی دانشگاهها" بر ارتباطات علمی دانشگاههای کشور با دانشگاههای خارج از نظرکنشگران دانشگاهی .4) شناخت میزان تأثیر اقدامات "اسلامی سازی دانشگاهها" بر حرفه ای شدن فعالیتهای علمی در دانشگاهها از نظر کنشگران دانشگاهی .5) شناخت ارزیابی کنشگران دانشگاهی از میزان شفافیت "پروژه اسلامی سازی دانشگاهها" .6) شناخت ارزیابی کنشگران دانشگاهی از متولی "پروژه اسلامی سازی دانشگاهها" دردرون سازمان .7) شناخت ارزیابی کنشگران دانشگاهی از بومی بودن یا نبودن "اسلامی سازی دانشگاهها" .8) شناخت ارزیابی کنشگران دانشگاهی از میزان عدم تمایز ساختی پروژه "اسلامی سازی دانشگاهها" . 9) شناخت ارزیابی کنشگران دانشگاهی از میزان عدم تمایز فرهنگی پروژه "اسلامی سازی دانشگاهها".10) شناخت ارزیابی کنشگران دانشگاهی از رابطه نهاد علم با پروژه"اسلامیسازی دانشگاهها.11) شناخت ارزیابی کنشگران دانشگاهی از میزان ایدئولوژیک بودن پروژه "اسلامی شدن دانشگاهها".
این تحقیق با روش ارزشیابی انجام می شود. ارزشیابی نوعی ارزیابی از مداخله های اجتماعی است . ارزشیابی یک روش تلفیقی و نوعی تحقیق کاربردی Applied Research است. در این روش از بسیاری از روشهای دیگر ( پیمایش و آزمایش و ...) استفاده میشود. ارزشیابی دانشگاهیان از برنامه های اسلامی سازی دستگاهها با استفاده از روش پیمایش بدست آمده است. جامعه آماری دانشگاهیان کشور شامل کلیه دانشجویان (بجز دانشجویان سال اول)، اعضای هیات علمی دانشگاههای دولتی(وزارت خانه های علوم و بهداشت) و آزاد سراسر کشور بودند.با توجه به اینکه در این تحقیق برای گردآوری داده ها می بایست به دو گروه از پاسخگویان یعنی دانشجویان و اعضای هیات علمی مراجعه می شد، لذا براساس تناسب حجم جامعه آماری ارائه شده به تعیین حجم نمونه برای هر یک از موارد مزبور بر اساس فرمول نمونه گیری کوکران اقدام گردیدکه در نهایت حجم نمونه برای دانشجویان دانشگاههای دولتی و آزاد هرکدام 625 نفر وحجم نمونه برای هیات علمی دانشگاههای دولتی و آزاد هر کدام400 نفر تعیین گردید. در این مطالعه متناسب با اهداف طرح و گستره جغرافیایی، دانشگاههای استانهای کشور را به 10 منطقه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تقسیم نموده و از هر منطقه یک استان را با روش تصادفی ساده بعنوان نمونه انتخاب و در هر استان با همین روش دو شهر را انتخاب و در هر شهر با روش تصادفی ساده یک یا دو دانشگاه انتخاب شدند و از هر دانشگاه، چند دانشکده و از میان هر دانشکده چند گروه آموزشی و از میان هر گروه آموزشی تعداد مورد نظر دانشجویان و اعضای هیأت علمی با روش تصادفی ساده و سیستماتیک انتخاب ومورد پرسش قرار گرفتند .فرد دانشگاهی(دانشجو، عضو هیأت علمی) واحد تحلیل این مطالعه به شمار می رود .با این وجود نتایج این پژوهش را نمی توان با اطمینان بالا به تمام دانشگاههای ایران تعمیم داد.
در این تحقیق اجرای آزمون آلفاکرونباخ برای تعیین حدود اعتماد به کاررفته است . ابتدا پرسشنامه تهیه شده روی یک نمونه50 نفری از جمعیت نمونه اجرا گردید وآلفا کرونباخ همه مولفه های آن بالاتر از 70/0 بدست آمد . پس از اجرای نهایی و جمع آوری اطلاعات میدانی یکبار دیگر ضرایب آلفای کرونباخ کل و زیر مقیاس های پرسشنامه محاسبه گردید که نتایج آن به شرح جدول زیر است.
جدول اندازه آلفا کرونباخ به تفکیک کل نمونه، دانشجویان و اعضای هیأت علمی
|
نام متغیر |
تعداد مؤلفه |
اندازه آلفا |
||
|
کل |
اعضای هیأت علمی |
دانشجویان |
||
|
تغییر محتوای علم |
21 |
900/0 |
918/0 |
889/0 |
|
اقدامات اسلامی شدن |
73 |
985/0 |
987/0 |
984/0 |
|
گرایش به دین |
26 |
886/0 |
869/0 |
890/0 |
|
گرایش سیاسی |
8 |
769/0 |
746/0 |
706/0 |
اعمال روش سازه ای و محتوا به بالا بردن اعتبار ابزار این تحقیق کمک کرده است. در این فرآیند برای تعدادی از صاحب نظران اسلامی سازی و روش تحقیق، شاخص ها و سؤالات ارسال گردید و از آنان خواسته شد تا نقطه نظرات خود را پیرامون شاخص ها و سؤالات مشخص نمایند.
2- پیشینه اسلامیسازی دانشگاه در ایران
گفتمان مقاومت در برابرگسترش فرهنگ غرب با عناوینی چون «استقلال»، «احیاء» و «حفظ هویت»، رشد کرده است. در جوامع شرقی و به ویژه در ایران، تقابل فرهنگ بومی (ایرانی ـ اسلامی) و فرهنگ غربی از چالشهای عمده دویست سال اخیر به شمار میرود (ر.ک. به : خان محمدی، 1385 : 86-81). تلاشهای بومیسازی علوم با عنوان جنبش ملی کردن علوم پس از خروج استعمارگران در کشورهای آسیایی اوج گرفت.جنبش بازنویسی تاریخ هند و جنبش ملی کردن علوم اجتماعی در چین نمونهای از این گونه تلاشهاست که البته نتایج موفق و چشمگیری در پی نداشت. در اوایل دهه هفتادمیلادی، در برخی از کشورهای اسلامی چون پاکستان و مالزی، نخبگان و مؤسسات مختلف علمی و فرهنگی به اسلامیسازی علوم همت گماشتند. موسسه اسلامی کردن علوم در پاکستان با حمایت مالی کشور عربستان سعودی تلاش داشت که دستاوردهای جدید علوم تجربی را با آموزشهای دین اسلام سازگار کند. دراین کشور ابوالاعلاء مودودی بارها از بیتفاوتی دانشگاهها نسبت به دین انتقاد نمود و در مالزی نقیب العطاس کتاب آموزش اسلامی را نوشت و ایده اسلامی شدن مراکز آموزشی را ارائه داد. در مصر نیز مبارزات دانشگاه الازهر با جریان سکولاریسم، قویترین جبهه برخورد مسلمانان با لائیک شدن و سکولار گردیدن دانشگاه تلقی میشد. اسلامیسازی معرفت، اولین بار در کنفرانس 1977 مکه مطرح شد، گرچه اندیشمند ایرانی، سید حسین نصر قبلاَ از آن سخن به میان آورده بود. در ایران نیز از دهه 1340 برخی محافل مذهبی و گروهی از روحانیون و روشنفکران دینی (چون جلال آلاحمد) انتقاداتی به برنامههای فرهنگی و آموزشی رژیم پهلوی و رواج غربزدگی داشتند (ر.ک. به: ذاکر صالحی، 1382 : 167-170). بر این سیاق، نخستین مرحله از سابقه تاریخی دانشگاه اسلامی در ایران را باید در تأسیس جامعه تعلیمات اسلامی .جستجو کرد که البته به عنوان یک الگوی نظری و عملی در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مورد توجه قرار داشت. نهاد مذهب و قشر روحانیت ، حتی در دوره حاکمیت رژیم پهلوی نیز دنبال تشکیل مدارس و دانشگاههای اسلامی بودند. در این راستا، جامعه تعلیمات اسلامی در سال 1322 به وسیله شیخ عباسعلی قرائتی سبزواری معروف به شیخ عباسعلی اسلامی تأسیس شد. اودر این مسیر از حمایت و پشتیبانی بازاریان متدین و برخی مراجع و علمای بزرگ نیز برخوردار بود، لذا در تهران و سپس در برخی شهرستانهای دیگر کشور به گشایش چنین مدارسی همت گماشت. (کرمی پور، 1381 :77). اما رژیم پهلوی با تصویب قانون آموزش رایگان در سال 1353، بسیاری از مدارس آن را مصادره کرد و تحت نظارت خود درآورد (ر.ک. به : همان، 57 و77). علاوه برآن، رژیم در صددکنترل رویکرد فرهنگی نیروهای مذهبی و اهداف آموزشی روحانیت و ایجاد انحراف در مسیر آموزشهای دینی از طریق تاسیس برخی مدارس دینی و دانشگاههای مذهبی و اسلامی برآمد.
پس از حاکمیت نظام جمهوری اسلامی بر ایران، فرصت تاریخی مناسبی برای پیگیری آرمان تاریخی نیروهای مذهبی مبنی بر حاکمیت فرهنگ اسلامی بر مدارس و دانشگاههای کشور فراهم آمد.
فرآیند اسلامیسازی دانشگاهها در سال 1359 آغاز و منجر به تعطیلی دانشگاههای کشور شد که به انقلاب فرهنگی موسوم گردید. بنیانگذار انقلاب اسلامی در تاریخ 23/3/59 فرمان تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی را صادرکرد و آن را مأمور اسلامی کردن دانشگاه نمود. آغاز جنگ تحمیلی این گفتمان سیاسی را عقیم ساخت و به گونهای در حد ارشادی محدود نمود. از این رو، دانشگاههای کشور پس از دو سال تعطیلی، به تدریج باز شدند. امام خمینی(ره) همچنین در مورخ 16/9/63 فرمان تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی را صادر کرد.
پس از بازگشایی دانشگاهها در مهر ماه 1362 بحث اسلامی کردن دانشگاه ها دنبال شد. و فعالیتهای فراوانی انجام گرفت. پس از پایان جنگ و با شروع دوران سازندگی، در سال 1374 انقلاب فرهنگی و اسلامی کردن دانشگاههای کشور دوباره مطرح گردید(ر.ک. به : همان، 87-86). به طور کلی،گامهای اساسی در فرآیند اسلامی کردن دانشگاهها را به صورت زیر میتوان ترسیم کرد :
1) موج اول اسلامی کردن دانشگاهها با اعلام انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاهها شروع شد و با تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی در جهت اهداف زیر ادامه یافت:
1-1) تربیت اعضای هیأت علمی و گزینش شایستگان؛
2-1) انتخاب و گزینش دانشجویان مناسب ؛
3-1) اسلامی کردن جو عمومی دانشگاه و تغییر برنامهها و متون درسی؛
ستاد انقلاب فرهنگی در راستای اهداف خویش اقدام به تأسیس کمیته اسلامی کردن دانشگاهها، حوزه اجرایی دانشگاهها و حوزه تهیه و تدوین برنامههای آموزشی نمود. تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی و تداوم روند اسلامی کردن دانشگاهها در جهت تقویت موج نخستین بود؛
2) موج دوم اسلامی کردن دانشگاهها در دهه دوم انقلاب اسلامی و در دولت موسوم به سازندگی آغاز شد و تأسیس شورای اسلامی شدن مراکز آموزشی از فعالیتهای عمده آن به شمار می رود.
3) موج سوم اسلامی کردن دانشگاهها در میانه دهه سوم انقلاب ایجاد شد که با آغاز دوره نهم ریاست جمهوری و حاکمیت اصولگرایان بر قوه مجریه و نظام آموزشی کشور مصادف بود. در این فرایند دستگاههای زیادی شکل گرفت واین دستگاههاصدها برنامه به اجرا درآورده اند که در این مقاله نتایج 73 مورد از این مداخله ها ارزشیابی می شود. داوری دربارة موفقیت یا ناکامی برنامه های اجتماعی هدف اساسی هر تحقیق ارزشیابی است.
اسلامی سازی دانشگاهها، نسبت مستقیمی با حوزه مطالعاتی جامعه شناسی علم دارد؛ چرا که اسلامی سازی دانشگاهها می تواند هم پدیده ای درون نهاد علم و هم به عنوان معلول تاثیر نهادهای دین و سیاست بر دانشگاه به مثابه اردوگاه علم تلقّی شود. اقدامات اسلامی ساز ثاتیرات زیادی در محتوای علم ایجاد می کند . ارزیابی این تاثیرات با نظریه های جامعه شناسی علم تبیین می شود.
جدول خلاصه مبانی نظری و مفهومی
|
ردیف |
نظریه |
متغیرهای کلیدی |
گویه ها |
|
1 |
نظریه ساخت هنجاری علم
|
میزان تعارض اسلامی شدن دانشگاهها با هنجارهای علم |
اسلامی شدن دانشگاهها با روح نقادی علم تعارض دارد (شک سازمان یافته). |
|
فضای علم باید به روی همه استعدادها باز باشد. اسلامی شدن دانشگاهها اجرای این اصل را مخدوش می کند (کلیت گرایی). |
|||
|
اسلامی کردن دانشگاهها باعث می شود تا آراء و نظریات برخی از دانشمندان به راحتی در دانشگاهها مورد بحث و بررسی قرار نگیرد (بیطرفی). |
|||
|
اسلامی شدن دانشگاهها باعث گشوده شدن حوزه های مطالعاتی جدید می شود (بداعت). |
|||
|
اسلامی کردن دانشگاهها با این اصل که «علم میراث مشترک بشریست» تعارضی ندارد (مالکیت جمعی). |
|||
|
محتوای علم را نمی توان اسلامی کرد (کلیت گرایی: اسلامی کردن همان جزمیت گرایی در فضای علم است). |
|||
|
نوع تاثیر اسلامی شدن دانشگاهها بر نظام پاداش دهی در درون دانشگاه |
اسلامی شدن دانشگاهها باعث شده است تا برخی از افرادی که صلاحیت علمی چندانی ندارند به سمتهای علمی دست پیدا کنند که حقشان نبوده است (نظام پاداش دهی). |
||
|
میزان تاثیر اسلامی شدن دانشگاهها بر ارتباطات علمی دانشگاهها |
اسلامی شدن دانشگاهها باعث جدایی و فاصله هر چه بیشتر دانشگاههای ایران از فضای علمی موجود در سطح جهانی می شود (ارتباطات علمی) |
||
|
اسلامی کردن دانشگاهها باعث نزدیکی هر چه بیشتر دانشگاههای ایران به فضای علمی موجود در سایر کشورهای اسلامی می شود (ارتباطات علمی) |
|||
|
2 |
رویکرد سازمان اجتماعی علم |
حرفه ای شدن دانشگاه
|
اسلامی شدن دانشگاهها مانع حرفه ای شدن و تخصصی شدن فعالیتهای علمی در داخل دانشگاههاست(حرفه ای شدن/ابزار رفع نیازهای سایر نهادها شدن). |
|
اسلامی شدن دانشگاهها می تواند باعث رواج حوزه هایی از تحقیقات در دانشگاهها شود که نیازهای جامعه ما به عنوان یک جامعه اسلامی را برآورده سازد (حرفه ای شدن/ابزار رفع نیازهای سایر نهادها شدن). |
|||
|
عدم تمایز یافتگی نقش در درون سازمان دانشگاه |
متولی اسلامی شدن دانشگاهها در داخل «سازمان بوروکراتیک دانشگاه» نامعلوم است (تداخل نقش یا عدم تمایز یافتگی نقش و کارکرد در درون سازمان علم). |
||
|
اسلامی شدن دانشگاهها امری مبهم و ناشفاف است (روابط بین بخشهای مختلف درون فضای دانشگاه). |
|||
|
باید بخشی از سازمان دانشگاه (برای مثال معاونت آموزشی یا پژوهشی یا فرهنگی) به شیوه ای مشخص نقش اسلامی کردن دانشگاهها را بر عهده گیرد (تمایز یافتگی نقش و کارکرد در درون سازمان علم) . |
|||
|
3 |
رویکرد کارکردگرای برونگرا |
اسلامی شدن دانشگاهها به مثابه عدم تمایز یافتگی فرهنگی |
اسلامی شدن دانشگاهها به معنای دخالتگری حوزه دین در نهاد علم است و این با اصول فعالیت علمی مغایرت دارد (عدم تمایز یافتگی فرهنگی). |
|
اسلامی شدن دانشگاهها به مثابه عدم تمایز یافتگی ساختی
|
اسلامی شدن دانشگاهها به معنای دخالتگری حوزه سیاست در نهاد علم است و این با اصول فعالیت علمی مغایرت دارد (عدم تمایز یافتگی ساختی). |
||
|
اسلامی شدن دانشگاهها استقلال دانشگاهها را تهدید می کند (عدم تمایز یافتگی ساختی). |
|||
|
میزان تاثیر اسلامی شدن دانشگاهها بر برآورده شدن نیاز سایر نهادها از نهاد علم |
در هر کشوری باید از علم استفادة بومی شود و اسلامی شدن دانشگاهها اقدامی در همین راستاست (رفع نیازهای کارکردی سایر نهادها توسط نهاد علم). |
||
|
میزان تاثیر اسلامی شدن دانشگاهها بر برآورده شدن نیاز های نهاد علم از نهاد دین |
علوم در شرایط جدید با بحران مواجه اند و با اسلامی شدن دانشگاهها می توان علوم را از این بن بست خارج ساخت (برآورده شدن نیازهای نهاد علم توسط نهاد دین). |
||
|
4 |
رویکرد مارکسیستی |
ایدئولوژیک بودن پروژه اسلامی شدن دانشگاهها |
دولت با اسلامی کردن دانشگاهها در پی همسو کردن دانشجویان با اهداف نظام است (ایدئولوژیک بودن پروژه اسلامی شدن). |
|
اسلامی شدن دانشگاهها بیش از آنکه خصلتی علمی داشته باشد خصلتی سیاسی دارد(ایدئولوژیک بودن پروژه اسلامی شدن). |
یافتههای تحقیق
1) ویژگیهای اعضای هیأت علمی
حدود 42 درصد مربی آموزشیار ، حدود 39 درصد استادیار و حدود 13 درصد دانشیار و بالاتر بودند. 4/81 درصد متأهل، 12 درصد مجرد بوده و حدود 7 درصد نیز وضع تأهل خود را مشخص نکرده اند . متوسط سابقه عضویت آنها 7 سال بدست آمده است.حدود 3 درصد از اعضای هیأت علمی مذهب تسنن، 5/90 درصد مذهب تشیع داشته و حدود 7 درصد نیز نوع مذهب خود را مشخص نکرده اند . زبان مادری آنان فارسی 58 درصد، ترکی 5/21 درصد، کردی 4/5 درصد، عربی 4/4 درصد، لری 9/2 درصد، گیلکی 7/1 درصد و بلوچی 2/0 درصد، بوده است .دانشگاه متبوع آنها به ترتیب دولتی (وزارت علوم) 29 درصد، دولتی (وزارت بهداشت) 24 درصد و آزاد اسلامی 8/46 درصد بوده است . توزیع فراوانی 592 عضو هیأت علمی در 29 دانشگاه کشور است .پاسخ دهندگان در تنوعی از 46 رشته مختلف توزیع شده اند که 3/25 درصد در گروه علوم انسانی و اجتماعی، 4/17 درصد در گروه فنی و مهندسی، 10 درصد در گروه پزشکی، 10 درصد در گروه علوم کشاورزی، 5/9 درصد در گروه علوم پایه پزشکی و 9/5 درصد در گروه علوم ریاضی و فیزیک تحصیل کرده اند .
2) ویژگیهایدانشجویان
5/49 درصد زن و 4/49 درصد مرد بودند. متوسط سن آنان 4/22 بدست آمده است.کاردانی 12 درصد، کارشناسی حدود 79 درصد، کارشناسی ارشد و دکتری حرفه ای 8 درصد و دکتری تخصصی 1 درصد بودند . 5/95 درصد مذهب تشیع و 5/4 درصد مذهب تسنن داشته اند. فارسی 59 درصد، ترکی 1/18 درصد، لری 6 درصد، کردی 7/5 درصد، گیلکی 8/4 درصد، عربی 3/3 درصد و بلوچی 3/0 درصد لهجه دانشجویان را تشکیل داده است .علوم انسانی و اجتماعی 2/35 درصد، علوم فنی و مهندسی 4/23 درصد، علوم پایه پزشکی 4/21 درصد، ریاضی و فیزیک 2/8 درصد و پزشکی 6/4 درصد از حجم نمونه را به خود اختصاص داده اند . 36 درصد دانشجویان در مراکز آموزش عالی وزارت علوم 4/9 درصد در مؤسسات آموزش وزارت بهداشت و 3/54 درصد نیز در واحدهای دانشگاه آزاد تحصیل می کرده اند .
3) رتبه بندی و مقایسه ارزشیابی اسلامی سازی در بین دانشجویان و اعضای هیات علمی
اعضای هیأت علمی و دانشجویان به یک اندازه با این مؤلفه که "اسلامی کردن دانشگاهها می تواند باعث رواج حوزه هایی از تحقیقات در دانشگاهها شود که نیازهای جامعه ما به عنوان یک جامعه اسلامی را برآورده سازد" موافقت داشتند. این مؤلفه و دو مؤلفه دیگر به ترتیب بالاترین رتبه را نزد کنشگران دانشگاهی دارند. بنابراین در رتبه دوم و سوم ارزشیابی کنشگران "اسلامی شدن دانشگاهها باعث گشوده شدن حوزه های مطالعاتی جدید می شود" و "اسلامی کردن دانشگاهها با این اصل که علم میراث مشترک بشریست تعارضی ندارد" قرار دارد که در مؤلفه سوم ارزشیابی دانشجویان بالاتر از اعضای هیأت علمی است. گرچه این مؤلفه ها در اولویت اول تا سوم قرار دارند اما در مجموع هر کدام نمره 5/3 از پنج بدست آورده اند که نشان می دهد ارزشیابی کنشگران از این مؤلفه ها چندان شدید نیست.
در سنجش مؤلفه های محتوای علم و دانشگاه، در شش مؤلفه ارزشیابی دانشگاهیان کمتر از متوسط بدست آمده و مؤلفه ها مردود شده اند. این مؤلفه ها عبارتند از : اسلامی کردن دانشگاهها باعث شده است تا برخی از افرادی که صلاحیت علمی چندانی ندارند به سمتهای علمی دست پیدا کنند که حقشان نبوده است(موافقت با این مولفه نمره کمتر احراز می کند)، باید بخشی از سازمان دانشگاه(برای مثال معاونت آموزشی یا پژوهشی یا فرهنگی) به شیوه ای مشخص نقش اسلامی کردن دانشگاه ها را بر عهده گیرد(موافقت با این مولفه نمره کمتر احراز می کند)،اسلامی کردن دانشگاهها بیش از آنکه خصلتی علمی داشته باشد خصلتی سیاسی دارد(موافقت با این مولفه نمره کمتر احراز می کند)، متولی اسلامی کردن دانشگاهها در داخل دانشگاه معلوم است، اسلامی کردن دانشگاهها امری مبهم و ناشفاف نیست و دولت با اسلامی کردن دانشگاهها در پی همسو کردن دانشجویان با اهداف نظام نیست. 12 مؤلفه دیگر بینابین هستند . از مجموع 21 مؤلفه در 4 مؤلفه ارزشیابی دانشجویان بیشتر از اعضای هیأت علمی است. در 3 مؤلفه ارزشیابی اعضای هیأت علمی بیشتر از ارزشیابی دانشجویان است و در 14 مؤلفه ارزشیابی هر دو گروه یکسان بدست آمده است. نتیجه قطعی در سنجش مؤلفه های محتوای علم این است که کنشگران دانشگاهی نسبت به اسلامی سازی علم چندان خوشبین نیستند.
4 رتبه بندی ارزشیابی برنامه های اسلامی ساز دستگاهها در سی سال گذشته و مقایسه میانگین ارزشیابی بین دوگروه
|
برنامه |
رتبه ارزشیابی |
مقایسه میانگین ارزشیابی دو گروه |
معدل ارزشیابی کل جامعه |
نتیجه مقایسه |
|
|
واریانس |
میانگین |
||||
|
برگزاری عمره دانشجویی |
1 |
متفاوت |
یکسان |
3.7357 |
یکسان |
|
برگزاری اردوهای زیارتی برای دانشجویان |
2 |
یکسان |
یکسان |
3.5756 |
یکسان |
|
برگزاری جشنواره های قرآنی برای دانشجویان دانشگاه |
3 |
یکسان |
متفاوت |
3.5738 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
برگزاری جشنهای ازدواج دانشجویی در دانشگاه |
4 |
یکسان |
متفاوت |
3.5441 |
ارزشیابی دانشجویان بالاتر از اعضای هیأت علمی است |
|
برگزاری اردوهای آموزشی برای دانشجویان |
5 |
یکسان |
یکسان |
3.4961 |
یکسان |
|
برگزاری کانون های دانشجویی برای دانشجویان |
6 |
یکسان |
یکسان |
3.4667 |
یکسان |
|
اخراج اعضای هیأت علمی وابسته به احزاب و مکاتب فکری الحادی از دانشگاه |
7 |
یکسان |
یکسان |
3.4650 |
یکسان |
|
آشنا ساختن دانشجویان با فرهنگ ایثار و شهادت در دانشگاه |
8 |
یکسان |
یکسان |
3.4274 |
یکسان |
|
اخراج دانشجویان مبلغ مکاتب فکری الحادی از دانشگاه |
9 |
یکسان |
یکسان |
3.3947 |
یکسان |
|
برگزاری اردوهای زیارتی برای اعضای هیأت علمی دانشگاه |
10 |
یکسان |
یکسان |
3.3894 |
یکسان |
|
تقویت پیوند حوزه و دانشگاه |
11 |
یکسان |
متفاوت |
3.3810 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
بسط فرهنگ و تفکر بسیجی در میان اعضا هیأت علمی دانشگاهها |
12 |
یکسان |
متفاوت |
3.3642 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
برگزاری اردوهای آموزشی برای اعضای هیأت علمی دانشگاه |
13 |
یکسان |
یکسان |
3.3541 |
یکسان |
|
رعایت معماری سنتی و اسلامی در ساختن بناهای جدید در دانشگاه |
14 |
یکسان |
یکسان |
3.2724 |
یکسان |
|
سامان دادن به دروس معارف اسلامی دانشگاه و استادان این دروس |
15 |
یکسان |
یکسان |
3.2593 |
یکسان |
|
استفاده از چادر مشکی بعنوان حجاب برتر توسط زنان در دانشگاه |
16 |
یکسان |
یکسان |
3.2172 |
یکسان |
|
اقامه نماز جماعت در دانشگاهها |
17 |
یکسان |
متفاوت |
3.2082 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
اولویت صلاحیت اخلاقی، عمومی، سیاسی و ایدئولوژیک اعضای هیأت علمی بر صلاحیت علمی آنان درزمان استخدام در دانشگاه |
18 |
یکسان |
یکسان |
3.1630 |
یکسان |
|
تربیت استادانی متعهد به اسلام و انقلاب در دانشگاههای تربیت مدرس، امام صادق و ... |
19 |
یکسان |
یکسان |
3.1511 |
یکسان |
|
تدوین کتابهای علوم انسانی بر اساس ارزشهای انقلاب اسلامی |
20 |
یکسان |
متفاوت |
3.1433 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
اخراج اعضای هیأت علمی وابسته به احزاب دگر اندیش از دانشگاه |
21 |
یکسان |
یکسان |
3.1348 |
یکسان |
|
اخراج اعضای هیأت علمی مشهور به فساد اخلاقی و بی بند و باری از دانشگاه |
22 |
متفاوت |
متفاوت |
3.1283 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
تقدم ملاک داشتن سابقه مبارزاتی و همکاری با انقلاب اسلامی برملاک تجربه و برتری علمی در گزینش استاد |
23 |
متفاوت |
یکسان |
3.1194 |
یکسان |
|
تفکیک بخشهای بیماران مرد و زن در دانشگاههای وزارت بهداشت |
24 |
یکسان |
متفاوت |
3.1186 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
مراقبت حراست بر دانشجویان و اعضای هیأت علمی وکارمندان دانشگاه برای جلوگیری از انحراف آنان از ارزشهای اسلامی و اظهار نظر درباره آنها |
25 |
یکسان |
متفاوت |
3.1112 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
نظارت بر مسائل اسلامی مراکز هنری، ورزشی و خوابگاههای دانشجویی دانشگاه |
26 |
یکسان |
متفاوت |
3.1090 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
جداسازی سلف سرویس دانشجویان دختر و پسر |
27 |
یکسان |
متفاوت |
3.0956 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
اضافه کردن دروس معارف و تاریخ اسلام و متون اسلامی به درسهای دانشجویان |
28 |
یکسان |
یکسان |
3.0701 |
یکسان |
|
افزایش احداث مسجد در محیط دانشگاهها |
29 |
یکسان |
یکسان |
3.0694 |
یکسان |
|
گماردن منشی مرد برای مدیران مرد و منشی زن برای مدیران زن در دانشگاه |
30 |
یکسان |
متفاوت |
3.0683 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
نظارت بر صلاحیت هیأت مؤسس تشکلهای دانشجویی |
31 |
یکسان |
متفاوت |
3.0661 |
ارزشیابی دانشجویان بالاتر از اعضای هیأت علمی است |
|
جذب نیروهای فارغ التحصیل وفادار به نظام در جهاد دانشگاهی |
32 |
یکسان |
متفاوت |
3.0548 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
جلوگیری از ورود اعضای هیأت علمی مخالف نظام جمهوری اسلامی به دانشگاه از طریق گزینش |
33 |
یکسان |
متفاوت |
3.0502 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
حذف هر نوع گروه گرایی ،سازمان زدگی و حزب پرستی در دانشگاه |
34 |
یکسان |
متفاوت |
3.0399 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
جلوگیری از ورود دانشجویان معاند جمهوری اسلامی از طریق گزینش کنکور به دانشگاه |
35 |
یکسان |
یکسان |
3.0394 |
یکسان |
|
جذب اعضای هیأت علمی در دانشگاه که التزام عملی و نظری به نظام اسلامی دارند از طریق گزینش مکتبی |
36 |
یکسان |
یکسان |
3.0353 |
یکسان |
|
جداکردن کتابهای مسأله دار در کتابخانه و دور گذاشتن از دسترس عموم دانشجویان |
37 |
یکسان |
متفاوت |
3.0344 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
جلوگیری از صدور مجوز برای فعالیت تشکلهای غیر اسلامی در دانشگاه |
38 |
متفاوت |
یکسان |
3.0291 |
یکسان |
|
جلوگیری از ورود دانشجویان مخالف نظام جمهوری اسلامی به دانشگاه از طریق گزینش کنکور |
39 |
یکسان |
یکسان |
3.0290 |
یکسان |
|
نظارت بر انتصاب رؤسای دانشگاهها از سوی دفتر مقام رهبری |
40 |
یکسان |
یکسان |
3.0251 |
یکسان |
|
تردد دانشجویان پسر و دختر از دو درب مجزا در دانشگاه |
41 |
متفاوت |
یکسان |
3.0158 |
یکسان |
|
قرائت قرآن کریم در شروع هر کلاس درس |
42 |
یکسان |
یکسان |
3.0123 |
یکسان |
|
اخراج اعضای هیأت علمی وابسته به احزاب غیر قانونی از دانشگاه |
43 |
یکسان |
یکسان |
3.0123 |
یکسان |
|
نظارت بر روند صدور مجوز انتشار نشریات دانشجویی |
44 |
یکسان |
متفاوت |
2.9891 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
مشارکت روحانیون در مدیریت دانشگاهها |
45 |
یکسان |
یکسان |
2.9890 |
یکسان |
|
جلوگیری از تکوین و گسترش فرهنگ غرب در محیط های علمی توسط اداره حراست |
46 |
یکسان |
متفاوت |
2.9696 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
جداسازی کتابخانه و مراکز مطالعه دانشجویان دختر و پسر |
47 |
یکسان |
متفاوت |
2.9692 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
اخراج دانشجویان مشهور به فساد و بی بند و باری اخلاقی از دانشگاه |
48 |
یکسان |
یکسان |
2.9608 |
یکسان |
|
اخراج دانشجویان وابسته به احزاب الحادی از دانشگاه |
49 |
یکسان |
یکسان |
2.9588 |
یکسان |
|
همکاری حوزه و دانشگاه برای اسلامی کردن متون درسی دانشجویان |
50 |
یکسان |
متفاوت |
2.9579 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
جلوگیری از آرایش موی سر و محاسن با سبکهای غیر متعارف دانشجویان توسط شورای فرهنگی دانشگاه |
51 |
یکسان |
یکسان |
2.9564 |
یکسان |
|
استفاده از مقنعه بلند و ضخیم با رنگهای متین توسط زنان در دانشگاه |
52 |
یکسان |
یکسان |
2.9505 |
یکسان |
|
تأیید تصمیم اخراج اعضای هیأت علمی از دانشگاه از سوی دفتر مقام رهبری |
53 |
یکسان |
یکسان |
2.8938 |
یکسان |
|
مراقبت از بیمار زن بوسیله پرستار زن و بیمار مرد بوسیله پرستار مرد در بیمارستان |
54 |
یکسان |
یکسان |
2.8900 |
یکسان |
|
جداسازی محل استراحت دانشجویان دختر و پسر درمحیط دانشگاه |
55 |
یکسان |
متفاوت |
2.8861 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
خاکسپاری اجساد مطهر شهدا و نصب تنیس آنان در درون دانشگاهها توسط شورای فرهنگی |
56 |
یکسان |
یکسان |
2.8853 |
یکسان |
|
جلوگیری از پوشیدن لباسهای تنگ در محیط دانشگاه |
57 |
یکسان |
یکسان |
2.8851 |
یکسان |
|
راه اندازی گروه معارف اسلامی در دانشگاهها |
58 |
متفاوت |
یکسان |
2.8732 |
یکسان |
|
جلوگیری از پخش هرگونه موسیقی از گوشی تلفن همراه دانشجویان در دانشگاه از سوی شورای فرهنگی دانشگاه |
59 |
یکسان |
یکسان |
2.8519 |
یکسان |
|
نظارت بر رفتارهای سیاسی و مذهبی دانشجویان در درون دانشگاه از طریق کمیته انضباطی |
60 |
یکسان |
یکسان |
2.8479 |
یکسان |
|
استفاده از مانتو و شلوار مدل ساده با رنگهای متین برای زنان در دانشگاه |
61 |
یکسان |
یکسان |
2.8431 |
یکسان |
|
مشارکت روحانیون در برنامه ریزی درسی دانشگاهها |
62 |
یکسان |
یکسان |
2.8317 |
یکسان |
|
نظارت بر رفتارهای اعضای هیأت علمی دانشگاهها از طریق کمیته های انتظامی اعضای هیأت علمی |
63 |
متفاوت |
یکسان |
2.7691 |
یکسان |
|
مشارکت روحانیون در تدوین کتب آموزشی دانشگاهها |
64 |
یکسان |
متفاوت |
2.7541 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
مشارکت روحانیون برای تدریس دروس اسلامی در دانشگاه |
65 |
یکسان |
متفاوت |
2.7241 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
نصب پوستر، عکس، تراکت و توصیه های اخلاقی به دیوارهای دانشگاه که نمادهای شعائراسلامی به وضوح در آنها دیده می شود |
66 |
یکسان |
متفاوت |
2.7219 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
برقراری سهمیه خاص برای سهولت ورود دانشجویان طرفدار نظام جمهوری اسلامی به دانشگاه (رزمنده- بسیجی- نهادهای انقلابی - آزادگان - جانبازان - خانواده شهدا) |
67 |
یکسان |
یکسان |
2.7047 |
یکسان |
|
جداسازی کلاسهای دانشجویان پسر و دختر |
68 |
یکسان |
متفاوت |
2.6838 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
جلوگیری از همراه داشتن زیور آلات، اشیاء و پوشاک مغایر شئون اسلامی دانشجویان از سوی شورای فرهنگی دانشگاه |
69 |
یکسان |
یکسان |
2.6578 |
یکسان |
|
اختصاص ردیف های جدا برای نشستن دانشجویان دختر و پسر در کلاس درس دانشگاه |
70 |
یکسان |
متفاوت |
2.6077 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
|
جلوگیری از تداخل برنامه های آموزشی دانشگاه با اوقات شرعی نماز |
71 |
یکسان |
یکسان |
2.4967 |
یکسان |
|
نصب حائل میان نیمکتهای دختران و پسران در کلاس درس دانشگاه |
72 |
یکسان |
یکسان |
2.2058 |
یکسان |
|
جلوتر نشستن پسران و پشت سرنشستن دختران در کلاس درس دانشگاه |
73 |
یکسان |
متفاوت |
2.1356 |
ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است |
به طور کلی، ملاحظه مندرجات جدول نشان می دهد، ارزشیابی کنشگران دانشگاهی از این اقدامات چندان مناسب نیست و اغلب این شاخصها درحد متوسط یا کمتر از آن ارزیابی شده اند .کنشگران دانشگاهی به 30 شاخص گرایش کمی نشان داده اند، یعنی این اقدامات را برای اسلامی سازی دانشگاه مفید نمیدانند. کنشگران دانشگاهی فقط از 4 برنامه دستگاههای اداری در دانشگاهها ارزشیابی مثبت دارند.
39 برنامه دستگاههای اداری در دانشگاه نه چندان مورد قبول کنشگران دانشگاهی است و نه چندان گرایش منفی نسبت به آنها نشان داده شده است. یعنی میتوان گفت کنشگران دانشگاهی نسبت به این 39 برنامه بی تفاوت بودند. ارزیابی نسبی اعضای هیأت علمی (هر چند در حد متوسط) به برنامه های اسلامی ساز دستگاههای اداری در دانشگاهها بیشتر از دانشجویان است یعنی دانشجویان ارزشیابی منفی تری نسبت به اقدامات اسلامی ساز در مقایسه با ارزشیابی اعضای هیات علمی دارند. در اغلب شاخصها یا ارزشیابی مساوی وجود دارد و یا ارزشیابی اعضای هیأت علمی بالاتر از دانشجویان است . عملیات اجرایی اسلامی سازی نظام اسلامی جایگاه مناسبی در افکار کنشگران دانشگاهی نداشته است.
5) مقایسه میانگین ارزشیابی دانشگاهیان از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بر اساس مذهبگویای آن است که میانگین ارزشیابی دو گروه دانشگاهیان سنی و شیعه مذهب، تفاوت معنی داری با یکدیگر ندارد.
6) مقایسه میانگین ارزشیابی دانشجویان از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بر اساس سهمیه ورودی نشان می دهد که دانشجویان ایثارگر ارزشیابی مثبتتری از برنامه های اسلامی سازی دانشگاهها داشته اند.
7) تحلیل واریانس ارزشیابی اعضای هیأت علمی از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بر اساس مرتبه علمی نشان می دهد کهتفاوت میانگین ارزشیابی آموزشیاران با استادیاران در سطح 99 در صد اطمینان معنی دار است اما تفاوت میانگین ارزشیابی مرتبه آموزشیاری با استاد و دانشیاری معنی دار نیست .در موردکیفیت تفاوت بین میانگین ارزشیابی ها می توان گفت ارزشیابی اعضای هیأت علمی با مرتبه مربی و آموزشیاری از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بسیار بیشتراز استادیاری ، دانشیاری واستادی است.
میانگین ارزشیابی آموزشیاران حدود 40 نمره بالاتر از میانگین ارزشیابی استادیاران و 10 نمره بالاتر از میانگین دانشیاران و استادان است . کمترین ارزشیابی از برنامه های اسلامی سازی به مرتبه استادیاری تعلق دارد . ترتیب میانگین سه گروه عبارتند از :
|
مرتبه علمی |
میانگین ارزشیابی |
|
مربی آموزشیار |
469 |
|
استاد و دانشیار |
459 |
|
استادیار |
429 |
شاخص گروه همگن اول استادیاران با کمترین میانگین ارزشیابی هستند و شاخص گروه همگن دوم مربی آموزشیاران با بیشترین میانگین ارزشیابی می باشند . استادان و دانشیاران بینابین هستند و نمی توان بطور دقیق این دسته را در یک گروه قرار داد .
8) تحلیل واریانس ارزشیابی اعضای هیأت علمی از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بر اساس رشته تحصیلینشان می دهد تفاوت میانگین ها بر اساس رشته معنی دار است . آنچه از تحقیق استنباط می شود آن است که اسلامی سازی محتوای علوم یعنی اسلامی سازی محتوای علوم انسانی، بنظر نمی رسد که در محتوای علوم ریاضی و فنی و فیزیک و شیمی و پزشکی وکشاورزی و جنگلداری چیزی به اسم اسلامی و غیر اسلامی مطرح باشد. به همین دلیل اعضای هیات علمی در رشته های علوم انسانی ارزشیابی منفی نسبت به برنامه های اسلامی سازی در مقایسه با سایر رشته ها دارند. دانشگاه اگر هم اسلامی بشود تغییری در محتوای رشته استادان غیر علوم انسانی ایجاد نمی شود.
جدول ترتیب میانگین ارزشیابی اعضای هیأت علمی با رشته های مختلف از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه
|
رشته |
میانگین ارزشیابی |
گروه همگن |
|
علوم ریاضی، فیزیک، آمار و کامپیوتر |
498 |
شاخص گروه همگن 2 |
|
علوم پایه پزشکی (پرستاری، زیست، آزمایشگاه، میکرب، ژنتیک و...) |
482 |
گروه 2 |
|
علوم کشاورزی، جنگلداری و تغذیه |
494 |
بینابین |
|
علوم فنی و مهندسی (عمران، برق، مخابرات، مکانیک، مواد، صنایع، شیمی و..) |
456 |
بینابین |
|
پزشکی (دندان، دارو، دام) |
446 |
بینابین |
|
علوم انسانی و اجتماعی (سیاسی، اقتصاد، حقوق، جغرافیا، تاریخ و...) |
425 |
شاخص گروه همگن 1 |
9) تحلیل واریانس ارزشیابی اعضای هیأت علمی از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بر اساس نوع دانشگاه نشان می دهد کهتفاوت میانگین ارزشیابی از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه میان اعضای هیأت علمی بر اساس نوع دانشگاه آنها تفاوت معنی داری دارد .
جدول ترتیب میانگین ارزشیابی اعضای هیأت علمی بر اساس دانشگاه از برنامه های اسلامی سازی
|
نوع دانشگاه |
میانگین ارزشیابی |
گروه همگن |
|
آزاد اسلامی |
463 |
گروه همگن 2 |
|
دولتی وزارت بهداشت |
456 |
گروه همگن 2 |
|
دولتی وزارت علوم |
425 |
گروه همگن 1 |
دلایل ارزشیابی مثبت اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی از برنامه های اسلامی سازی در مقایسه با دانشگاههای دولتی حائز اهمیت و بررسی است.مصلحت اندیشی شغلی از یک طرف و قرار داشتن نسبت بیشتری در رتبه های پایین تر علمی از سوی دیگر می تواند مهم باشد. آنچه در این تحقیق تاثیر گذار بر ارزشیابی بدست آمده تمایل سیاسی و اعتقادات دینی است که اگر اعتقادات و باورهای اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد در سطح بالاتری قرار داشته باشدآنگاه می توان پذیرفت که این عامل بر تمایل آنان به اسلامی سازی دانشگاه نیز تأثیر گذار بوده است.
10) تحلیل واریانس ارزشیابی اعضای هیأت علمی از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بر اساس گویش مادری
نتایج آزمون نشان می دهد F فیشر و آزمونهای زیر مجموعه آن معنی دار می باشند . دلایل ارزشیابی کمتر عربها و کردها و لرهای ایرانی از برنامه های اسلامی سازی دانشگاهها در مقایسه با ترک، فارس وگیلکها نیازمند مطالعات جامعه شناختی است .
جدول ترتیب میانگین ارزشیابی اعضای هیأت علمی از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بر اساس گویش مادری
|
گویش مادری |
معدل ارزشیابی |
گروه همگن |
|||
|
1 |
2 |
3 |
|
||
|
عربی |
340 |
+ |
- |
- |
|
|
کردی |
376 |
+ |
+ |
- |
|
|
لری |
385 |
+ |
+ |
- |
|
|
ترکی |
452 |
- |
+ |
+ |
|
|
فارسی |
474 |
- |
- |
+ |
|
|
گیلکی |
534 |
- |
- |
+ |
|
11) تحلیل واریانس ارزشیابی دانشجویان از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بر اساس نوع دانشگاه
آزمون F فیشر و زیر مجموع های شفه و LSD و سیدک نشان می دهد میانگین ارزشیابی دانشجویان دانشگاه آزاد از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه 18 نمره بالاتر از میانگین ارزشیابی دانشجویان دانشگاههای دولتی( وزارت علوم) است و معنی دار است . دانشجویان دانشگاه آزاد به اسلامی سازی دانشگاه متمایل ترند . دانشجویان وزارت بهداشت در بینابین قرار می گیرند.
12) تحلیل واریانس ارزشیابی دانشجویان از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بر اساس گویش مادری
آزمون F و آزمونهای متعاقب آن دلالت بر معنی دار بودن تفاوت میانگین ارزشیابی دانشجویان گویشهای مختلف از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه دارد. و این نتیجه با نتیجه ای که از سنجش ارزشیابی استادان بدست آمده یکی است.
پیشنهادهای تحقیق
- راه کار اساسی برای توجیه و همراهی استادان با ایده اسلامی شدن اندیشیده شود. یک ایده این است که در اسلامی شدن دانشگاه به مؤلفه های عام توجه شود. دانشگاه ،دانشجو، استاد و علم مذهبی، اسلامی، غیر وابسته و متعهد به نظام اسلامی مورد توجه دانشگاهیان نیست. اما دانشگاه نوآور،بومی،کمک کننده به ایران ودانشگاه ژرف نگر در نگاه دانشگاهیان اولویت دارد. دانشگاهیان، دانشگاه را برای مردم ایران وکشور می خواهند این ویزگی ها در ذات دین و مذهب نیز وجود دارد و عام است.
- دانشگاهیان اسلامی شدن دانشگاه را به عنوان پدیده ای در کنار دانشگاه غیر اسلامی می پذیرند و نه جایگزین آن. اسلامی شدن دانشگاه به سبک امام جعفر صادق (ع) به گونه ای باشد که هر نوع سؤال و نظر و انتقاد و رویه دیگری هم اجازه بروز و ظهور یابد.
- باتوجه به استقبال دانشگاهیان از اعزام به حج عمره این عرصه فرصت مناسبی برای آشنایی بیشتر دانشجویان و استادان با معارف اسلامی و ارتقاء معنویت دانشگاهیان است.
- اصولاً دانشگاهیان از اردوهای زیارتی استقبال می کنند برنامه ریزی بیشتر برای برگزاری اردو، مشارکت دانشگاهیان را در برنامه های اسلامی سازی به همراه خواهد داشت .
- ترویج و توسعه معارف قرآنی از طریق برگزاری دوره ها و کلاسها و جشنواره های قرآنی مورد علاقه دانشگاهیان است برنامه ریزی در این حوزه با موفقیت همراه است.
- در جهت ارزشهای ملی و ایرانی و ارزشهای اصیل و عام اسلامی برنامه ریزی شود مثل معماری سنتی در ساختن مراکز آموزشی، اشاعه تفکر و ارزشهای ایثارگری و معنویت دفاع و ایثار و شهادت.
- دانشگاهیان ارزیابی مناسبی از برنامه های تفکیک میان دو جنس ندارند همچنین تمایلی به دخالت و نظارت بر ظواهر و نوع پوشش ندارند و برنامه ریزی در این جهت قرین با موفقیت نیست. میان دو جنس حساسیت ایجاد نشود .
- دانشگاهیان گرایش بیشتری به دموکراسی سکولار در مقایسه با دموکراسی دینی دارند قابلیتهای مردم سالاری دینی باید بارور شود اسلامی شدن دانشگاه زمانی میسر است که با ارزشهای دموکراتیک ناسازگار جلوه نکند.
- هر چه تمایل به دین بیشتر باشد ارزشیابی از برنامه های اسلامی سازی دانشگاه بیشتر می شود. بنابراین بیش از اسلامی شدن دانشگاه به انتقال ارزشهای اسلامی به درون نسل در مدارس و دبیرستانها و خانواده توجه و برنامه ریزی شود .
- دانشگاهیان به بعد اعتقادی و عاطفی دین گرایش زیادی دارند آنان به بعد مناسکی و بعد پیامدی دین در مقایسه با بعد اعتقادی و عاطفی گرایش کمتری دارند. یعنی حضور دین در عرصه اجتماعی و رفتارهای دینی را چندان مهم تلقی نمی کنند. این روند به این باور که دین از سیاست جداست و دین عرفی است نزدیکی بیشتری دارد.تلفیق دیانت وسیاست در عمل باید نشان داده شود .
- دانشگاهیان کاردان بودن رهبران سیاسی را بر مذهبی بودن آنها ترجیح می دهند که باید مورد توجه قرار گیرد.
- اعضای هیات علمی مربی و اعضای هیات علمی با مرتبه بالا (دانشیار و استاد) ارزشیابی مثبت تری از برنامه های اسلامی سازی دارند. استادیاران ارزشیابی بسیار پایینی دارند.این گرایش ها در برنامه ریزی مورد توجه قرار گیرد .
- برنامه های اسلامی کردن برای دانشجویان باید متفاوت از استادان باشد .
- استادان علوم انسانی و اجتماعی ارزشیابی کمتری از برنامه های اسلامی ساری دانشگاه دارند. برنامه های اسلامی شدن با جهت گیری متقاعد سازی اعضای هیات علمی و دانشجویان علوم انسانی تنظیم شود چرا که اساس تئوری پردازی به این اجتماع برمی گردد.
- باید متولی اسلامی سازی در دانشگاه مشخص باشد و تقسیم کار مناسب و روشن برای اسلامی سازی انجام شود.چه کسی فعالیت اسلامی سازی را انجام دهد در نتیجه کار تأثیر دارد اگر برگزیدگان هر علم در پی اسلامی سازی باشند نتیجه بهتری گرفته می شود بنابراین از سرآمدان اعضای هیات علمی و دانشجویان نخبه در کار اسلامی سازی استفاده شود.
- دانشگاهیان اسلامی سازی را در کنار شیوه های دیگر توسعه علم می پندارند برای اسلامی سازی لازم است ارتباطات میان دانشگاههای ایران و سایر کشورها گسترش یابد محدود کردن ارتباطات نه تنها دانشگاه را اسلامی نخواهد کرد بلکه باعث عقب افتادن از روند توسعه علم می شود. دانشگاه مستقل به معنای قطع ارتباط و قطع مبادله علمی نیست این جهت گیری نیز اصلاح شود.
- اسلامی سازی نباید به معنای دخالتگری حوزه سیاست در نهاد علم تصور شود. بلکه باید به گونه ای فضاسازی شود که اسلامی سازی دانشگاه نوعی بومی سازی علم تلقی شود.
- یکی از عوامل ناکامی روند اسلامی سازی دانشگاه یا نگرش منفی دانشگاهیان نسبت به این پدیده، سیاسی شدن اسلامی سازی است . بنابراین باید از خصلت سیاسی اسلامی شدن کاسته و بر خصلت علمی و فرهنگی آن تأکید شود.
- به جای تأکید و فعالیت مستقیم برای اسلامی سازی دانشگاه تلاش شود تا گرایش مذهبی و دینی دانشگاهیان حفظ و تقویت شود. چراکه وقتی اعتقادات دینی بالاتر باشد تمایل به اسلامی سازی نیز بیشتر است.
- متولیان اسلامی سازی اگر از مصائب دانشگاههای غیر اسلامی تبلیغ کنند نتیجه عکس خواهند گرفت چرا که از نظر دانشگاهیان دانشگاههای غیر اسلامی فلاکت بار نبوده است. بنابراین باید این جهت گیری اصلاح شود.
|
|
)