چالش‌های نهادی بهره‌وری در نظام فنی و اجرایی کشور

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

گروه مدیریت پروژه و ساخت، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

طرح‌های عمرانی از عوامل توسعۀ اقتصادی کشور بشمار می‌روند که از طریق به حرکت درآوردن سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی، به رشد اقتصادی کمک می‌نمایند. سالانه بخش عظیمی از سرمایه مملکت صرف اجرای این طرح‌ها می‌شود. با توجه به اهمیت اجرای پروژه‌ها در توسعۀ کشور از یک سو و صرف هزینه‌های هنگفت ملی، توجه به کارآمدی و کارایی آن‌ها حائز اهمیت است. اما بررسی بهره‌وری پروژه‌های عمرانی، نشانگر وضعیت نامطلوب آن‌ها است؛ بگونه‌ای که اکثر طرح‌های عمرانی با افزایش زمان و هزینه و عدم تحقق اهداف اولیه روبرو بوده‌اند. بنابراین شناسایی عوامل مؤثر بر بهره‌وری پایین نظام فنی و اجرایی کشور حائز اهمیت است. ماهیت مشکلات نظام فنی و اجرایی، فرافردی، ساختاری و نهادی است. از همین‌روی در این پژوهش با رویکردی نهادی، عوامل اثرگذار بر بهره‌وری پایین نظام فنی و اجرایی کشور را مورد بررسی قرار داده‌ایم. از ابزار مصاحبه جهت گردآوری اطلاعات استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد عواملی مانند ضعف در ساختار حاکمیتی طرح‌های عمرانی، ناکارآمدی نهادهای تقنینی و قضایی کشور، عدم حاکمیت قانون، عدم التزام و اعتقاد به فرآیند برنامه‌ریزی در کشور، فشارهای سیاسی و حزبی نمایندگان و ... بر عملکرد نظام فنی و اجرایی اثرگذار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Institutional challenges of productivity in Iran engineering and executive system

نویسندگان [English]

  • zahra noori
  • Mohammad Hussein Sobhiyah
Project management and construction departments, art faculty, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Development programs are the pivot of the economy and, as a result, government-funded investments are realized, and along with private sector investment, will generate economic growth. Every year, a large part of country's budget is spent on development programs’ implementation. Considering the importance of implementing projects in developing the country on one hand and spending a huge national budget on the other, it is important to pay attention to programs’ efficiency and effectiveness. The evaluation of development programs’ productivity does not indicate their favorable status, and most projects have experienced increasing time and cost. Therefore, it is important to identify the factors affecting the low productivity of Iran engineering and executive system. On the other hand, the nature of challenges in Iran engineering and executive system is structural and institutional. Therefore, in this research with an institutional approach, factors affecting the low productivity of Iran engineering and executive system have been examined. The interview was used to collect data. The results indicate that factors such as weakness in the governance structure, the ineffectiveness of legislative and judicial institutions, lack of commitment and belief in the planning process, political and partisan pressures of the deputies ... have effected on Iran engineering and executive system’s performance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Institutional theory
  • productivity
  • Iran engineering and executive system
  • development programs
  • project management
احراری، حمیدرضا. (1382). مبانی نظری طرح برگزاری مناقصات. مجلس و راهبرد (مجلس و پژوهش)، 1382(39).
مشهدی احمد، محمود. (1393). معنا و مفهوم نهاد در اقتصاد نهادگرا نگاهی به اختلافات موجود بین نهادگرایی قدیم و جدید و نقش نهادها در مناسبات اقتصادی. پژوهشنامه اقتصادی، 13(48)، 49-77.
دفتر مطالعات برنامه و بودجه. (1382). بررسی تحلیلی پیش‌نویس طرح ساماندهی طرح‌های عمرانی: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
دفتر مطالعات برنامه و بودجه. (1386). جریان اعتبارات طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در چارچوب قوانین و مقررات موجود و اثر آن بر قیمت برخی نهاده‌ها: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
سازمان برنامه و بودجه. (1395). نظام تهیه، تدوین و تصویب برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران (سومین برنامه از سند چشم‌انداز) 1399-1395. تهران: مرکز نشر اسناد سازمان برنامه و بودجه کشور.
توکلی، احمد. (2007). با طرح های ناتمام عمرانی چه کنیم؟. پژوهشنامه اقتصادی، 7(26)، 15-42.
جنت، محمدصادق. (1385). پیدایش و سیر تحول سازمان مدیریت، روزنامه دنیای اقتصاد.
حکیمیان، محمدحسین. (1382). طرح‌های عمرانی پاشنه آشیل اقتصاد ایران. مدیرساز، 12.
خردنیا، حمید. (1394). واکاوی چالش‌های نظام فنی و اجرایی کشور از منظر دستگاه‌های اجرایی و ارایه راهکارها. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.  
دفتر مطالعات اقتصاد بخش عمومی پژوهش‌های اقتصادی مجلس. (1396). بررسی لایحه بودجه سال  1397کل کشور، طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
دفتر مطالعات اقتصاد بخش عمومی پژوهش‌های اقتصادی مجلس. (1397). بررسی لایحه بودجه سال  1398کل کشور، طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
دفتر مطالعات اقتصاد بخش عمومی پژوهش‌های اقتصادی مجلس. (1389). درباره لایحه بودجه سال 1390 کل کشور :طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای. تهران :مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
دفتر مطالعات زیربنایی. (1390). خلاصه مدیریتی طرح تأثیرات سازندهای نمکی در مخزن سد گتوند علیا بر شوری آب رودخانه کارون. تهران: دفتر پژوهش‌های مجلس.
دفتر مطالعات زیربنایی. (1386). بررسی وضعیت خط لوله اتیلن غرب در لایحه بودجه سال 87 و ارائه نکاتی دربارۀ آن. تهران: دفتر پژوهش‌های مجلس.
دفتر هیئت دولت. (1394). برنامه جامع بهره‌وری کشور. تهران: دفتر هیئت دولت.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی. (1385). نظام فنی و اجرایی کشور. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
سی.نورث، داگلاس. (1397). نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی. ترجمه محمدرضا معینی. تهران: مرکز اسناد و مدارک و انتشارات سازمان برنامه و بودجه کشور.
عطایی، نادر. (1397). تخصیص 30 هزار میلیارد به طرح های عمرانی. فصلنامه پیام آبادگران.
غفاری، مسعود و رادمرد، محمد. (1396). نهادگرایی در توسعه و چرایی سقوط نظام پهلوی. فصلنامه سیاست، 47(4)، 20.
فاضلی، محمد و اشتیاقی، معصومه. (1393). رویکرد ساختاری ـ نهادی به بن‌بست مجالس مشروطه در ایران. پژوهشنامه علوم سیاسی، 8(3)، 37-68.
فتحی، یحیی. (1390). تحولات مورد نیاز در سیاست‌ها و نهادهای اقتصادی ایران در راستای الحاق به سازمان جهانی تجارت. پژوهشنامه بازرگانی، 58.
فراستخواه، مقصود. (1396). ما ایرانیان، زمینه کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی. تهران: نشر نی.
فراستخواه، مقصود. (1397). تحلیل نهادی پروژه‌های مدرن در ایران معاصر، مجموعه سخنرانی‌های چهاردهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت پروژه، تهران.
کمیسیون احداث و خدمات فنی و مهندسی. (1395). بررسی وضعیت طرح‌های عمرانی. تهران: دبیرخانه کمیسیون‌های تخصصی اتاق ایران.
لیبکاپ، گری و شادفر، پیمان. (1379). نهادها کلید پیشرفت یا انحطاط جامعه. کتاب ماه علوم اجتماعی، 36.
محتشمی، نازیلا؛ صالح، ایرج؛ نظری، محمدرضا و رفیعی، حامد. (1393). ارزیابی آسیب‌های زیست‌محیطی احداث سد البرز در استان مازندران با استفاده از روش آزمون انتخاب. اقتصاد کشاورزی، 1393(32).
معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور. (1386). با اجرایی شدن نظام فنی و اجرایی کشور: نظام مدیریت فنی پروژه‌های سرمایه‌گذاری یکپارچه می‌شود. برنامه، 36، 30-32.
مؤمنی، فرشاد و رمضان‌زاده ولیس، گلروز. (1394). نوآوری‌های نهادی کاهنده هزینه مبادله و توسعه اقتصادی: نگاهی به تجربه ایران. پژوهشنامه اقتصادی، 14(54)، 1-32.
نوذری، محمد و  شیخ‌الاسلامی، سیدمحسن. (1395). بررسی تطبیقی تعدد نهادهای قانونگذاری در حقوق اساسی ایران و فرانسه. ارائه شده در نخستین کنفرانس بین المللی و دومین کنفرانس ملی هزاره سوم و علوم انسانی، تهران.